Er is veel gezegd en geschreven over Jan Pronk sinds hij zijn lidmaatschap van de PvdA heeft opgezegd. Zijn laatste woorden in het televisieprogramma Buitenhof geven zijn besluit weer: “Niet ik heb de partij verlaten, maar de PvdA heeft zichzelf verlaten.” Eerder had de PvdA ontwikkelingsamenwerking, oftewel hulp aan de verdrukten, bij coalitiegenoot VVD ingeruild voor (commerciële) ontwikkelingshulp via handel en markt. Nadat de partij onlangs besloot dat illegaal verblijf in ons land strafbaar wordt, gaf dat voor Pronk de doorslag en hij vertrok. “Niet met slaande deuren”, zoals hij zelf verwoordt, maar men kan niet beweren dat hij geruisloos het politieke toneel verliet.

Partijvoorzitter Hans Spekman pinkte in het journaal een traantje weg “bij het vertrek van deze icoon”, en de PvdA ging vervolgens over tot orde van de dag. Je kunt je afvragen of Pronk de afgelopen jaren niet teveel in de derde wereld heeft vertoefd, want de mentaliteit van zijn partij waar hij zo met afschuw over spreekt, heeft zich lang geleden geworteld in ons land. Dat de PvdA een eenzijdige neoliberale geldkoers vaart, hetgeen per definitie ten koste gaat van lagere inkomens, is niet nieuw. Pronk heeft zelf bijgedragen aan deze politieke filosofie door in de jaren ’90 als minister deel te nemen aan twee Paarse kabinetten

Amsterdam is een goed voorbeeld om mee aan te geven hoe de PvdA zich heeft ontwikkeld. Onlangs maakte bureau Onderzoek en Statistiek bekend dat de kloof tussen arm en rijk in de hoofdstad sinds 2000 is toegenomen. Alleen hoogopgeleiden profiteren van de welvaart en er is sprake van een sociale tweedeling. Valt dit de PvdA aan te rekenen? Feit is dat de sociaaldemocraten sinds mensenheugenis de stad besturen en zowel landelijk als lokaal een ‘economische ik-ontwikkeling’ aanmoedigen dat vooral gunstig uitwerkt voor hoogopgeleiden.

Een ontwikkeling van egocentrisme die zo nu en dan verdwijnt achter een rookgordijn van mooie rituele vergezichten zoals het Van Waarde-onderzoek van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA. Prominente sociaaldemocraten met bovenmodale inkomens staan dan, het liefst voor de camera, te dringen om hun beklag te doen over de toenemende ongelijkheid in de wereld. Terwijl hun politiek leider in het kabinet bezig is deze ongelijkheid te vergroten. Dat leidt tot wrange taferelen. Neem de actie van de PvdA vorige maand waarbij onder de noemer ‘Laat het een ander smaken’ gedurende een dag voedsel in werd gezameld voor de Voedselbank en het Leger des Heils, om de honger in Nederland te bestrijden…

Je kan stellen dat het weblog GeenStijl groot is geworden juist vanwege deze dubbele moraal van de PvdA. Een ontluisterend filmpje van GS over gehandicapte werknemers en partijvoorzitter Hans Spekman spreekt boekdelen. In maart wilde Spekman deze protesterende werknemers, waar hij eerder een afspraak mee had gemaakt, op het laatste moment ontwijken door via de achterdeur het partijbureau aan de Herengracht te verlaten. Waarom de demonstranten daar aanwezig waren? Het kabinet heeft 70.000 arbeidsplaatsen in de sociale werkplaatsen geschrapt en zij wilden met Abvakabo FNV de heer Spekman symbolisch een bos verlepte rode rozen aanbieden.

Dat de PvdA van sociaaldemocratisch bolwerk een carrièrepartij voor hoger opgeleiden is geworden, is geen nieuws. Dat de PvdA dwangarbeid heeft gepromoot, oftewel verplicht werken met behoud van uitkering zonder uitzicht op een normaal betaalde baan, is minder bekend. De Amsterdamse wethouder van Financiën van de PvdA, Pieter Hilhorst, zou je pionier op dit gebied kunnen noemen. Hij is degene die in 2003 de Amerikaanse methode Work First (WF) maatschappelijk bespreekbaar maakte. De filosofie van WF? Mensen zonder werk in een onbetaald werktraject dwingen, want ze hebben hun werkloosheid aan zichzelf te danken. Nadat als gevolg van de crisis ook hoogopgeleiden slachtoffer werden, nuanceerde Hilhorst dit door te beweren dat WF alleen geschikt is voor laagopgeleiden.

Ron Kretzschmar