Sinds de Russen zijn geland op de Krim, voeren de herauten van de vrije Hollandse pers de morele druk op de NAVO op om korte metten te maken met het regime van Poetin.

Henk Hofland, de oude grijze eminentie aan het columnistenfront, heeft het in de Groene Amsterdammer over een ‘nieuwe mondiale krachtmeting’ die zou ontstaan, de Twee-Kampen-ideologie van de Koude Oorlog nieuw leven inblazend. Maar, stelt Hofland, ‘[e]erzucht en strijdlust zijn verloren gegaan.’ Als volstrekt onvoldoende waardeert hij in dat kader de vluchten die de NAVO vanaf Pools en Roemeens grondgebied aan de Russische grens uitoefent. Dit soort vluchten zouden geen ‘daad van agressie’ zijn, maar juist een serieus ‘gebrek aan besluitvaardigheid’ maskeren.

Een merkwaardig standpunt. Je kan je zo voor stellen dat de Russen vanuit bases op Cuba oefeningen met bommenwerpers zouden uitvoeren langs de Amerikaanse kust. We hoeven ons geen enkele illusie te maken hoe hoog de verontwaardiging zou oplaaien over zoveel provocatie en intimidatie. Sterker nog, gezien het verloop van de Cuba-crisis in 1962 zouden we het vermoeden kunnen opwerpen dat de VS er een all-out kernoorlog voor over zou hebben om deze flagrante dreiging te keren. U hoeft zich niet af te vragen hoe Hofland over een dergelijke politiek zou denken. Hij pleit voor een nieuw soort brinkmanship, een politiek waarbij niet wordt geschuwd tot aan de rand van de afgrond te gaan.

Oude mantra volgen

Ook Paul Brill doet in De Volkskrant zijn best westerse leiders tot actie aan te manen. Die leiders, Obama voorop, zouden de Russen niet zo luidruchtig moeten kapittelen zonder daadwerkelijk wat te doen, maar juist het oude mantra van imperator Teddy Roosevelt moeten volgen: ‘Speak softly, but carry a big stick‘. Zachte diplomatie, maar wel met een serie kernonderzeeërs voor de Russische kust achter de hand, zullen we maar zeggen.

Kort geleden kon men nog in de illusie geloven dat dergelijke oprispingen alleen opstegen uit het kamp van de apocalyptisch ingestelde loonatic fringe die de Republikeinse Partij in de VS heeft overgenomen. Maar tegenwoordig roept ook een Nederlandse journalist met een lezersbereik in het centrum-linkse spectrum, dat Obama eigenlijk soft-on-communism is (of een contemporaine variant daarvan). Jammer voor Brill is de situatie in Oekraïne kennelijk juist Ruslands red line.

Bas Heijne ziet in de NRC vooral slapheid in het Nederlandse Ruslandbeleid, omdat ons land economische buitenkansjes de voorrang zou geven boven moralistische politiek. Eigenlijk verdienen de Russen van ons een stevige tik op de vingers, maar gezien het krachtsverschil zou Heijne ook al genoegen nemen met een ‘gebaar’. Het ‘weke westen’, rillend en weifelend optredend tegen nietsontziende machtsbeluste Russen, zou zich moeten herpakken, lezen we tussen de regels door. Het wordt aan onze fantasie overgelaten waarop dat zou moeten uitdraaien als de kleine gebaren op zijn. Brinkmanship wellicht?

De algemene lijn van denken is vrij duidelijk en klassiek gelijkvormig: Het westen is groots, het westen moet daarom zijn moreel superieure positie inzetten om de rollende Russische tanks tot staan te brengen. Dat zij dit nu niet zouden doen, is een teken van zwakte. De opiniemakers roepen de leiders dan ook met één gelijkluidende stem op harder op te treden en blijkbaar risico op totale vernietiging daarbij niet uit de weg te gaan.

Do as we say, not as we do

Kennelijk is de verborgen aanname dat het westen één of andere legitimiteit zou bezitten overal te wereld in te grijpen. Die heeft zij niet. Dat is eigenlijk nog het meest verrassende aan de Krim-crisis: dat de morele corruptie en hypocrisie maar herhaald kan blijven worden alsof er niet gelogen is over Irak, alsof het VS Empire niet meer dan honderd interventies in andere landen heeft gepleegd sinds 1898, alsof de NAVO niet tegen de belofte aan Gorbatsjov in werd opgeschoven tot aan de Russische grens. Wie Kerry hoort beweren dat men ‘zulke zaken al sinds de negentiende eeuw niet meer op basis van valse voorwendselen doet’, moet bijna van droefenis in hysterisch lachen uitbarsten.

Eigenlijk is het een mysterie dat er mensen met hoog journalistiek aanzien zijn, die nog een soort hogere ethische macht denken te kunnen ontlenen aan dit soort hypocriete lippendiensten aan internationaal recht. Het lijkt namelijk op voorhand vrij logisch dat je opzichtig corrupte aanklagers (vaak tegelijkertijd ook rechtsprekers en beulen, als het marginale vijanden betreft) geen moralistische uitspraken laat doen over eventuele corruptie van andere partijen. Dat is een redelijk eenvoudig rechtsprincipe, maar iets dat kennelijk niet gemakkelijk doordringt tot de gestaalde doctrinaire kaders van de Hollandse opiniemakers.

Wie internationaal recht serieus neemt, zal toch echt een onderscheid moeten kunnen maken tussen opportunisme (might makes right) en universalisme (gelijke gevallen gelijk behandelen). Het eerste zal resoluut moeten worden afgewezen. Het is de vraag of dat binnen de mogelijkheden van ons gelijkgeschakelde journaille ligt.

De hooligan-moraal

De westerse manier van handelen bevindt zich stelselmatig aan de opportunistische kant van het spectrum van internationaal recht. Het proclameren van het moreel verheven universalistische zelfbeeld (als voorvechters van universele mensenrechten bijvoorbeeld) doet weliswaar anders vermoeden. Het is zelfs heel goed mogelijk dat men, zeker in een rol als bewaker van onze opinie, zelf ook blijkt te geloven in de eigen morele superioriteit. Maar in werkelijkheid volgt men netjes de simpele denktrant dat onze morele standaard is afgeleid van de groep waartoe men zelf behoort.

Je zou dat de hooligan-moraal kunnen noemen: Er is maar één norm, en dat is onze eigen club. Wat goed is voor onze club, is rechtvaardig. Als anderen hetzelfde doen voor een concurrerend team, is dat schandelijk. Wat wij doen is dus per definitie goed, omdat wij het doen. Wat onze vijanden doen is fout. Zij behoren immers tot de verkeerde club. Wij branden hun supportershome plat: goed. Zij vernielen de onze: slecht.

De implicaties voor het grote theater van de internationale betrekkingen zijn gemakkelijk te overzien: Kosovo afscheiden is goed, de Krim afscheiden is fout. Onder valse voorwendselen Irak binnen vallen is rechtvaardig, onder discutabele voorwendselen de Krim binnentrekken is kwaadaardig en machtsbelust.

Van Churchill is de uitspraak: The truth is so precious, that it should be protected by a bodyguard of lies. In die trant was het dus volstrekt goedaardig dat Bush en Kohl aan Gorbatsjov beloofden de NAVO niet tot aan de Russische grens te laten expanderen, maar het tegenovergestelde deden. Ook al leverde dat Rusland een groot veiligheidsprobleem op, volkomen begrijpelijk vanuit hun standpunt. Toch zijn onze leugens een uiting van politiek met een schone kern en is de waarheid van de Russen smerig en banaal. Simpel en voor iedereen te begrijpen. Een hooligan kan de was doen, dus Hofland, Brill, Heijne en al die anderen zeker.

Herstel internationaal recht

Het is nu ook duidelijk wat er wél zou moeten gebeuren. Poetin bracht het helder naar voren als rechtvaardiging voor zijn optreden: Het internationaal recht is stelselmatig door het westen zelf uitgehold, vindt hij. Hij zou slechts doen wat het westen ook doet. Wil Nederland, of het westen in zijn algemeenheid, morele legitimiteit verwerven en een beroep kunnen doen op internationaal recht, dan zullen zij dus hun hooliganisme moeten laten varen.

Een goed voorbeeld doet goed volgen. Moreel aanzien verkrijgt men als men zich zelf aan de normen houdt, die ook van anderen worden verwacht. Een bekende praktische norm luidt niet voor niets: ‘Wat gij wilt dat u niet geschiedt, doet dat ook een ander niet’. Het behoort tot ons intuïtieve rechtsgevoel. Het lijkt daarom allemaal zo simpel, maar het beleid van georganiseerde hypocrisie is kennelijk vooralsnog een stuk heilzamer geweest om westerse belangen te behartigen.

Wie geen inbreuken op internationaal recht tolereert, moet stoppen er zelf in de participeren. Het ‘gebaar’ van Heijne zou dus niet moeten bestaan uit sancties of geroffel op oorlogstrommen. Er is iets totaal anders nodig. We zouden excuses moeten maken voor onze eigen schendingen. Dus moet Timmermans namens de Nederlandse bevolking de volgende boodschap aan de internationale gemeenschap meedelen:

“Sorry voor onze F16 bommen op Belgrado, sorry voor onze politieke steun aan de op valse voorwendselen gebaseerde vernietiging van Irak, sorry voor onze deelname aan de illegale oprekking van het NAVO mandaat bij de verscheuring van Libië. Wij beloven beterschap en zullen ons vanaf nu serieus gaan inzetten voor herstel van het internationaal recht door ons er zelf aan te houden.”

En als we dan zelf een redelijke tijd zacht maar zelfverzekerd hebben gesproken én gedaan, dan mogen we daarna – geheel geloofwaardig en legitiem – onze grote morele stok weer uit de achterzak pakken.

Hector Reban