Pas op! De paternalistische minachters van de armen zijn weer terug. 

Multiculturalisme heb ik altijd gezien als een antiracistische beheersstrategie om immigratie, als gevolg van dekolonisatie en de komst van vluchtelingen en gezinshereniging, te lijf te gaan. De strategie baseerde zich op idealisme, op het positieve idee dat men als onderdanen van verschillende naties samen zou kunnen leven in alle diversiteit, met ruimte voor de eigen cultuur. De boel bij elkaar houden door iedereen zijn eigen plek te gunnen. Beter dan repressieve assimilatie.

Nederland had veel ervaring met een cultuur van verzuiling en misschien dacht men dat kunstje te kunnen herhalen met de multiculturele samenleving. Jammer genoeg bleef dat samen leven beperkt tot samen consumeren in buitenlandse eetgelegenheden en bleven de bevolkingsgroepen ver bij elkaar vandaan. Het ideaal bleek lastig in de praktijk te brengen.

Opportunisten als Bolkestein kwamen om scheuren te trekken, Paul Scheffer bereidde de elite voor met zijn geschrift over ‘het multiculturele drama’, Fortuyn bracht zijn versie van de problemen van de straat naar het hart van de politiek. ‘De Smaakpolitie’ van SBS6 haalde de laatste pijler van rechtvaardiging onderuit: dat lekkere buitenlandse eten, het symbool van de multiculturele droom, bleek vaak gebrouwen te worden in zeer onhygiënisch onderhouden keukens.

Onderklassevorming

Het idealisme is nu wel verdwenen. We moeten nu allemaal Nederlanders worden, gelijk voor wet en werkgever. Wel zitten we nog met het probleem dat sommige groepen van (ooit) niet-westerse afkomst oververtegenwoordigd blijken in geweldstatistieken. Daarvoor heeft de meest progressieve tak van de Nederlandse politiek een nieuwe antiracistische rechtvaardiging ontwikkeld: dat is een gevolg van armoede.

Sociaal liberale criminologe Femke Halsema zegt bijvoorbeeld in een artikel in De Correspondent (‘Marokkanenkoketterie’, 5 april 2014) dat er weinig ‘etnisch’, cultureels of Marokkaans aan hun gedrag is. Zij zouden vooral de ontspoorde, zich misdragende producten van een onderklasse zijn, zonder maatschappelijke toekomst of binding.

Recent bleek in Rotterdam een groep van voornamelijk Marokkanen verantwoordelijk voor geweld tegen buurtgenoten. Oud-deelraadvoorzitter Lucas de Boer van Kralingen-Crooswijk verklaarde in een interview in het AD (11 april 2014) dat ¨veel Crooswijkers er slecht voor staan, waardoor er een neiging is tot crimineel gedrag¨.

Ergens wringt er iets in dit soort verklaringen. Mensen die werkloos zijn tijdens hun jeugd of door welke omstandigheid ook in armoede leven gaan eerder misdrijven plegen, wordt eigenlijk beweerd. Fijn voor alle armen die je daar mee weg zet. Ze worden als inherent crimineel gezien.

Liberaal discrimineren

Onderklassen, de armen, ‘de mensen die er slecht voor staan’, zijn kennelijk sterker geneigd tot crimineel gedrag – een ‘klassistische’ vorm van discriminatie die zo gemeengoed is geworden dat niemand het eigenlijk herkent. Ja, je leest het goed: klas-sis-me. Discrimineren en mensen benadelen op basis van hun ondergeschoven welvaartspositie in de maatschappij. Discrimineren en ongelijk behandelen mag kennelijk, ook van centrum linkse en sociaal liberale partijen en bestuurders. Niet op basis van geloof, politieke overtuiging, seksuele geaardheid of afkomst; dat verbiedt artikel 1 van onze liberale Grondwet. Maar op sociaaleconomische gronden.

Als je verder opschuift naar rechts, kun je al voldoende verwarden vinden die beweren dat armoede in de genen zit, geheel in lijn met de wijze waarop racisme door sociaal darwinisten van een biologische ondersteuning werd voorzien. Rijken zouden gewoon mensen zijn die genetisch efficiënter zijn toebereid op het behalen van succes. Het zijn betere mensen. Dat vinden ze zelf trouwens ook volgens dit onderzoek. 

De armen zullen ook wel klassistisch geprofiled worden door de politie. Lekker gemakkelijk op hun sjofele voorkomen en volkse uitstraling. Een verfrommelde plastic zak en gerecyclede kleding van de weggeefwinkel zouden al aanwijzingen kunnen zijn de inhoud van de zak aan een inspectie te onderwerpen. Stop-and-frisk. Of vraag ze tenminste om hun ID. Het zou me niks verbazen.

De denktrant is misschien dat uitzichtloosheid in armoede tot vormen van risicovol gedrag leidt, omdat mensen niets meer te verliezen zouden hebben. Maar voor hetzelfde geld kun je beweren dat mensen die juist alles te verliezen hebben, gemakkelijker morele grenzen overgaan om te behouden wat ze hebben. In werkelijkheid blijken vooral vrouwen uit de middenklassen het vaakst betrokken bij gevallen van shoplifting. Je zou dus beter de zakken van bontjassen kunnen controleren, als je dan toch op straat wil profilen.

Volgens onderzoek zouden rijken zich niet alleen betere mensen voelen dan armen, maar zijn armen ook in het algemeen beter in staat tot empathie dan de rijkeren. Ik vermoed dat juist gebrek aan empathie een belangrijke motor kan zijn achter egoïstisch en immoreel, dus ook crimineel gedrag. Niet zo gek dat Wall Street opmerkelijk hoog scoort in aantallen sociopaten op de werkvloer 

Armoedebestrijding? Nee, armenbestrijding

Als antiracist ben je gauw blij te lezen dat de oververtegenwoordiging van Marokkaanse jongens in straatcriminaliteit niets te maken heeft met hun specifieke achtergrond. Maar wel met onderklassevorming dan? Heeft Femke Halsema al kunnen aantonen dat de onderklasse ook in het algemeen geneigd zijn homofiele stellen uit de wijk te pesten, 4 mei kransen over de Dam te schoppen en naar elke vrouw op straat ‘vuile hoer’ te roepen?

Ik wil hier echt geen pleidooi houden voor etnisch beleid, zeker niet. Als anarchist weet ik wat het is aan een Berufsverbot onderhevig te zijn en geprofiled te worden op basis van een imago van geweldpleger. Discriminatie kent vele akelige gezichten en racisme is één van de lelijkste. Ik heb altijd nog mijn kleding kunnen aanpassen. Afkomst of huidskleur zijn natuurlijk, in tegenstelling tot geloof of overtuiging, onmogelijk af te leggen.

Maar racistische percepties van bepaalde problematiek vervangen door klassistische varianten heeft natuurlijk geen enkele zin. Dat is nou precies wat sociaal liberaal Nederland wél doet – en de laatste verkiezingen zelfs mee wint. Zonder Wilders geen Pechtold. Men zet zich af tegen PVV stemmende ‘Tokkies’, de familie die als archetype geldt voor hoe de onderklasse er uit zou moeten zien. Misschien zegt het iets over het dedain voor de minder geslaagden en gefortuneerden. Waarschijnlijk is het een voorbode voor de mate van administratief geweld die de armen van overheidswege nog over zich heen zullen krijgen onder het mom van armoedebestrijding.

Armen en werklozen zijn arm omdat ze ‘liefdeloos verwaarloosd‘ zijn bij het repareren van hun tekortkomingen, waarschuwde ex- wethouder van Amsterdam Andrée van Es. Pas op! De paternalistische minachters van armen zijn weer terug. En ze komen nu van links.

Hector Reban