Nu de Islamitische Staat met de onthoofding van James Foley de westerse huiskamers met walging heeft gevuld, kan de VS, bevrijd van een oorlogsvermoeide publieke opinie, weer plannen maken voor nieuwe gewelddadige acties. Beëlzebub gaat een nieuwe duivel uitdrijven.

      door Hector Reban

In maart 2003 lanceerde de VS een luchtaanval op Irak met een intensiteit, zoals minister van defensie Donald Rumsfeld het omschreef, ‘op een schaal, die de Iraki’s erop moet wijzen dat Saddam en zijn leiderschap tot een einde zijn gekomen.’

Wat met Madeleine Albright’s uithongeringssancties niet is gelukt (hoewel 500.000 mensen het leven hebben gelaten: ‘Yeah, I think that’s worth it‘) bleek Rumsfeld’s tactiek van shock and awe wel te werken. Irak was in een staat van shock geraakt, door ‘spectacular displays of force to paralyze the enemy’s perception of the battlefield and destroy its will to fight‘. Het Saddam-regime kwam door deze horror-tactiek inderdaad tot een einde, al was het resultaat nogal bloederig.

   Shock en horror in Washington

James Foley, Amerikaans journalist, zat gevangen bij Khadaffi, bij Assad en bij de Islamitische Staat (IS). Die laatste gevangenschap kostte hem zijn leven. Het filmpje van zijn onthoofding werd door IS breed verspreid over het internet en veroorzaakte een golf van ontzetting, van het Witte Huis tot in de huiskamers van Tiel.

Er waren wel wat problemen met de authenticiteit van het filmmateriaal. Nadat al vragen verrezen in de kritische media, bleken ook experts ervan overtuigd dat de beelden gemanipuleerd waren. In het filmpje is feitelijk ook geen onthoofding te zien, alleen een zogenaamd begin ervan, als de man in het zwart zijn mes in de nek zet. Het mes lijkt niet te snijden, het slachtoffer verweert zich niet, er is geen bloed te zien.

Na een stuk of wat zaagbewegingen draait het beeld op zwart. Uiteindelijk keert het beeld terug, als de horror van een onthoofd lichaam, met het hoofd op de borst, wordt getoond. Het officiële scenario luidt nu dat Foley zich mogelijk opgeofferd heeft voor andere gevangenen meegewerkt heeft aan het filmpje, off-camera hopelijk redelijk pijnloos vermoord is en daarna onthoofd.

In feite doet het er niet toe of de clip zelf is gemanipuleerd, de suggestie is dwingend genoeg. Rode lijnen (met name een gifgasaanval met 1500 doden) waren ook voor Obama zelf nog onoverkomelijk, een afschuwwekkende videoclip met een Amerikaans slachtoffer niet. Het schokmiddel had niet de verlammende werking die IS gehoopt had. Obama zegde toe “de eigen mensen te beschermen” en “metastasering” (uitzaaiing) van IS in Irak een halt toe te roepen. Hij leek zich bevrijd te voelen van een oorlogsvermoeide publieke opinie die het zat was in allerlei militaire avonturen te worden gestort.

   Winstperspectieven

Het imago dat de VS zorgvuldig managet, liep de afgelopen jaren behoorlijke deuken op door de chaos in Irak en Libië, de onthullingen van Wikileaks en Snowden en de door Chelsea (voorheen Bradley) Manning gelekte collateral murder video. Dat is nu in één keer hersteld. Het is ongelooflijk hoe snel het imago van de VS weer terug veert naar het voorheen zo zorgvuldig gecreëerde beeld van exceptionele redders en bevrijders, enkel door een nieuw monster het podium te laten beklimmen.

Er is in onze contreien weinig voor nodig om terug te vluchten in de vaderlijke Amerikaanse schoot en hun bommen weer als oplossing voor al het wereldleed te zien. Zoek een monster, zoek een slachtoffer, plak er een humanitair label op en de westerse media en publieke opinie zijn om. Wie is ook niet tegen het platbombarderen van gruwelijke onthoofders? Wie wil geen ‘kanker’ vernietigen om duizenden met genocide bedreigden op een berg te redden?

De VS kan ook, volgens de westerse publieke opinie, in elk land waar ter wereld ingrijpen om de eigen mensen te beschermen, een privilege dat uiteraard niet geldt voor anderen. Als Rusland tracht etnische Russen die naast de deur in humanitaire nood verkeren te steunen, dan gelden daarvoor andere normen. We moeten er niet aan denken dat de Russen zich met begrip van de westerse opinie een hulpcorridor door Oekraïense linies bombarderen om hun ‘eigen mensen’ te beschermen.

Het repressie-dogma dat de Amerikaanse planners tot goddelijke wet verheven lijken te hebben, keert ook weer in alle glorie terug in het Midden-Oosten theater. Geweld helpt, per definitie. Als blijkt dat geweld (nog) niet helpt, kun je altijd om nog meer geweld en repressie vragen. Helpt het dan nog steeds niet, keer dan terug naar het beginpunt: er is gewoon nóg meer repressie en geweld nodig. (Dat geldt overigens ook voor onrust in het binnenland, nu in de Amerikaanse stad Ferguson politie-eenheden rondlopen die zwaarder zijn bewapend dan een groep militairen op patrouille in het gevaarlijke zand van Afghanistan).

Het geweldsmonopolie ligt bij God’s Own Country en macht spreekt wet – uiteraard allemaal voor het goede doel. Ondertussen krijgt internationaal recht een flinke slag te verwerken, omdat de VS als zelfverklaarde politieagent wederom unilateraal handelt.

   Oplossing: meer bommen

De technische mogelijkheden IS in Syrië en Irak te bombarderen worden inmiddels onderzocht. Nieuwe aanvallen, volgens goed gebruik buiten het Congress en buiten het charter van de Verenigde Naties om, staan op stapel. De kernvraag voor elke kritisch volger zou dan moeten zijn, wat de VS denkt te bereiken met dit soort acties en welke legitimiteit men daarvoor eigenlijk heeft.

Er zijn blauwdrukken, in het recente verleden en in de wat verder gelegen geschiedenis. Nixon en Kissinger startten – geheim voor het Congress – duizelingwekkende tapijtbombardementen op Cambodja, waarbij het halve land in een maankraterlandschap werd veranderd en 650.000 mensen het leven verloren. Dat zou het hardnekkige regionale verzet van toen, de Vietcong, een beslissende slag hebben moeten doen toebrengen, maar het leidde in werkelijkheid tot het Pol Pot-regime, dat zijn lelijke kop opstak uit de ruïnes van het koninkrijk. Misschien herkent men het patroon.

Irak is in shock gebombardeerd, waarvan het zich nog lang niet heeft hersteld. Afghanistan is een land in nood. Libië is getransformeerd tot een failed state. De fanatici van IS runnen een kalifaat. Men kan zich afvragen hoeveel bommen er nog nodig zijn, voordat het Midden-Oosten naar een toestand is gebombardeerd, die het westen welgevallig is. Redelijkerwijs is namelijk te verwachten dat op deze wijze nog meer IS-en en nog meer geweld zullen volgen. Poetin merkte al sarcastisch op dat “alles wat de VS aanraakt, verandert in een Libië of Irak.”

   Gevaarlijk balanceren

Maar wellicht is vrede en veiligheid voor de mensen ter plaatse niet het eerste objectief. Management via het model van gecontroleerde chaos vereist pappen en nathouden en verdeel-en-heers methodieken. Men kan zonder meer vrienden en vijanden inwisselen.

Groot-Brittannië, leermeester en voorganger van de Pax Americana, is een goed voorbeeld. Onderwijl overzee een imperium opbouwend, wist het land de concurrenten van continentaal Europa tegen elkaar uit te spelen door steeds als balancer op te treden. Men steunde per definitie de coalitie die te zwak dreigde te worden en bestreed de sterkste, zodat telkens weer een gunstige balans – vaak een nogal dynamisch geheel vol oorlog en geweld – in stand werd gehouden.

Om dit te vertalen naar de nieuwe Angelsaksische tijd, is niet veel fantasie nodig. Zo werden IS-strijders, toen nog onder commando van al-Nusrah of de ‘gematigde’ verzetsgroepen, gesteund tegen Assad. Zo zullen mogelijkerwijs stellingen in Syrië worden gebombardeerd en wordt Assad op zijn beurt geholpen tegen IS. Het leger vertrekt uit Irak in 2011, komt weer terug in 2014, manipuleert vervolgens het zelf geïnstalleerde al-Maliki-regime weg en bombardeert er weer lustig op los. In dit theater is niets onmogelijk. Ondertussen zal al het gemanipuleer wel worden opgeslagen in het collectief bewustzijn van de regio.

De methode van gecontroleerde chaos is tricky. De strategie is er onder meer op gericht de counter-coalition van Syrië, Iran, Libanon (Hezbollah), met steun van Rusland op de achtergrond, te verzwakken met regime change en moslim-sektarisme. Dat laatste is natuurlijk wel een hyperactief paardenmiddel dat maar in beperkte doses gebruikt kan worden. Even bij spuiten van agressief antigif kan dan, naar men hoopt, een voorlopige uitkomst bieden.

IS wordt door de regering in Washington momenteel gezien als een bedreiging van de hoogste orde. Het kalifaat ontvangt massa’s donaties van oligarchen uit de VS-bondgenoten Saudi Arabië, Qatar en Koeweit en runt een eigen economie op basis van de oliereserves die het heeft ingenomen. Sektarische strijd mag een land in zijn greep krijgen, zoals in Irak vóór IS of in Libië, maar het is niet de bedoeling dat een rijke, goed geoutilleerde en fanatieke anti-Amerikaanse factie de overhand zal krijgen. Dan moet de balancer optreden, eventueel in een coalitie met landen die men eerst probeerde te verzwakken.

Om IS serieus te bestrijden zal, volgens progressieve regio-expert Patrick Cockburn, inderdaad samen gewerkt moeten worden met Syrië en Iran. Of de VS daar werkelijk toe bereid is, is een idee dat momenteel door de machinerie van Washington verwerkt wordt. Op dit ogenblik is het officiële standpunt dat alleen ‘overlegd zal worden met onze bondgenoten’.

   De bijl van Beëlzebub

Hoewel Obama elke beslissing voor een nieuwe oorlog uit naam van Jezus begeleidt met de bezweringsformule May God bless the United States, biedt de leer van het christendom buiten kruisvaardersretorica ook andere lessen: ‘Men drijve geen duivel uit met Beëlzebub’. Ofwel, men keert geen kwaad door een ander kwaad er tegenover te stellen.

Een ander kwaad? Wel als we kijken naar de feiten, in liters verspild bloed, genocide, terreur of menselijke delen die van lichamen gescheiden zijn door geweld. De Amerikaanse dissident Noam Chomsky noemt het beleid van Obama niet voor niets ‘the biggest terror campaign that exists.’ Noodzakelijk is wel dat wij ons verplaatsen in de ander, een exercitie die velen moeilijk afgaat, getraind als men is in wantrouwen jegens moslims, racistische ondertonen en loyaliteit aan onze trans-Atlantische bovenbaas.

In Irak zijn ten gevolge van de invasie en bezetting door de Amerikanen waarschijnlijk alleen al meer dan een miljoen slachtoffers gevallen. Dat resultaat is gebaseerd op onderzoek van artsenorganisaties bij de bron zelf, de bevolking (household surveys). In The Lancet van 2006 werd al een artikel gepubliceerd door artsen van de Johns Hopkins University, met als boodschap dat toen reeds ruim 600.000 mensen als gevolg van de invasie en bezetting gedood waren. De Opinion Research Business poll kwam in 2007 al tot een getal van rond de miljoen. Onder die miljoen ook de slachtoffers van de vernietiging van Fallujah, een bolwerk van shi’itische verzetsstrijders dat zonder meer genocidale proporties aannam.

Naast methoden als shock and awe, massamoord en genocide, kunnen we niet om de terreurcampagne heen die de VS met drone-aanvallen uitvoert in landen als Pakistan en Jemen. Drone-aanvallen veroorzaken enorme angst onder de lokale bevolking, niet zo gek als men zich probeert voor te stellen hoe een dorp vol lijken eruit moet zien als er weer een onbemande destructor langs is geweest.

Identificatie is dan lastig: ‘[…]in partly because drone victims’ bodies are frequently dismembered, mutilated, and burned beyond recognition‘, aldus een onderzoeker. Dit veroorzaakt niet alleen massaal trauma, zoals een studie aantoonde, maar fungeert ook uitstekend, in de woorden van Chomsky, als een ‘terrorism generating machine‘.

De moraal is troebel, maar de feiten zijn glashelder. Voor mensen die zich evengoed aanhankelijk tonen aan de Amerikaanse heilstaat, zal het waarschijnlijk niet eenvoudig te volgen zijn. Voor anderen misschien wel. Men geeft een beul die zijn bijl aan de wortels van een samenleving zette, geen positie waarin hij ongestoord zijn werkzaamheden kan voortzetten. Ook al vertelt het stemmetje in het binnenste dat voortschrijdende ziekten alleen maar zouden kunnen worden genezen met nog meer amputaties.

   Bloeddorst en wraakzucht

Men moet toch aardig uit de knellende conventies van westerse meningsvorming springen, om de horror van de Amerikaanse killing fields in Irak, Afghanistan, Pakistan, Somalië en Jemen van een gelijke orde te vinden als de afschuwelijke misdaden van IS. Hypermodern koppensnellen buiten het zicht van de westerse internetvolger wekt in de publieke opinie kennelijk weinig schokkends op. Maar feitelijk is de koude high-tech moord van afstand – waarbij ook hoofden van rompen worden gescheiden, maar zonder het “echte ouderwetse handwerk”, zullen we maar zeggen – niet minder crimineel.

Angst, woede en halve lichamen bieden een vruchtbare shocktoestand vol emoties om geweld op te baseren, zo blijkt ook uit de reacties van westerse burgers op de clip van IS. IS heeft de bloeddorst van het westen eenvoudig weten te prikkelen. Een miljoen door oorlog gedode Irakezen interesseert ons niets, de afschuwelijk verminkte lijken na een drone-strike krijgen we nooit te zien om ons geweten schoon te houden, maar na één suggestieve onthoofding staan we weer vooraan in de bommen droppende lynchmob. Het is een reactie van smeulende haat, die een oprisping van agressie voedt dat de ander met minstens even afschrikwekkend geweld vernietigd moet worden. Weinigen herkennen het, maar met ditzelfde sentiment in het gemoed opereert IS waarschijnlijk ook.

De huidige ontwikkelingen brengen dus niets goeds. Binnenlands verscherpen in het westen de tegenstellingen tussen moslims en de groeiende groep nationalisten. Op internationaal vlak wordt de uitholling van het internationaal recht versterkt. Bovendien kunnen meer geweld, meer terrorisme en wellicht meer failed states worden verwacht. In de rest van de wereld weet men beter. De VS, ‘leider van het vrije westen’, staat daar bovenaan in polls van landen die verdacht worden de wereldvrede en -veiligheid te bedreigen.

Er is dus sprake van een aantal belangrijke morele bezwaren en grote praktische zorgen bij de Alleingang van de VS. Overal waar het land bij betrokken is, doemen failed states en angstaanjagend verzet op. Legitimiteit ontbreekt en doelmatig is het vanuit het standpunt van vrede en veiligheid ook al niet. De internationale gemeenschap heeft dus geen enkele reden de moordzuchtige, corrupte zelfverklaarde politieagent weer op pad te laten gaan. Het zal andere wegen moeten bewandelen om IS, een product van Amerikaanse inmenging in het Midden-Oosten, te bestrijden. Het Amerikaanse gif uit de regio halen, zou een mooi begin zijn.