Louis Bloom (Jack Gyllenhaal) is een kruimeldief die getuige is van de nasleep van een ongeluk. Bij toeval ziet hij daarbij een nieuwsjager (nightcrawler) aan het werk. Dergelijke lieden filmen de bloederige gevolgen van een ongeluk of een gewelddaad, ze verkopen dit materiaal voor goed geld aan nieuwsstations in Los Angeles. Hoe gruwelijker de beelden zijn, hoe meer de tv-stations betalen. Louis ziet daar wel brood in en gaat in de nachtelijke uren aan de slag met een politiescanner en een camera. Met vallen en opstaan leert Louis zijn nieuwe stiel. Hij ronselt een assistent en vindt een contactpersoon bij een lokaal tv-station. De zaken gaan goed en al snel blijkt dat hij met speels gemak morele grenzen overschrijdt.
Jack Gyllenhaal zet dit psychopathische personage met autistische trekjes briljant neer. In eerste instantie lijkt Nightcrawler een satire te zijn over alledaagse riooljournalistiek in een grote stad als Los Angeles. De satire is onderhoudend, maar dat is niet het meest opmerkelijke van de film. Wat de film fascinerend maakt is de wijze waarop Louis zijn doel probeert te bereiken. Met de retoriek van een zelfhulpapostel verkoopt hij zichzelf. Met een ingestudeerde zakenfilosofie, die hij van het internet heeft geplukt, rechtvaardigt hij zichzelf. Het is het soort taal wat succesvolle ondernemers graag debiteren. Dergelijke taal is het naakte kapitalisme ten voeten uit.
Nightcrawler is geen complexe film en Louis is zeker geen genuanceerd personage. Toch zorgen zijn intrigerende dialogen en de ijzersterke vertolking van Gyllenhaal ervoor dat het een mateloos fascinerende vertelling is. Op het eerste gezicht is de boodschap die de film poneert dat men een schooier moet zijn om te slagen in deze kapitalistische samenleving nogal simplistisch.
Desondanks raakt de film in al zijn simplisme doel, het over lijken gaan is een dagelijkse routine in het zakenleven. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat succesvolle zakenmensen een psychopathologische persoonlijkheidsstructuur hebben. Het succes en geld wat Louis nastreeft is niets anders het najagen van de Amerikaanse droom. In de loop van de film gaat Louis steeds verder in zijn ongeremde jacht op pakkende beelden.
Dat hij hierdoor mensenlevens in gevaar brengt en zodoende bloed aan zijn handen krijgt, lijkt hem niet te deren. Louis heeft geen moreel besef. Als kijker ben je aan de ene kant bang wat hij weer gaat uithalen om zijn doel te bereiken, aan de andere kant wil je dat hij slaagt. Een dergelijke identificatie met een onsympathiek personage roept herinneringen op aan de wijze waarop Hitchcock slechteriken in zijn films gebruikte.
Scenarioschrijver en debuterend regisseur Dan Gilroy is natuurlijk niet te vergelijken met Hitchcock, toch heeft de man onmiskenbaar talent. Beste scene van Nightcrawler is die waarin Louis zijn contactpersoon bij het tv-station, gespeeld door Rene Russo, probeert te verleiden. Het is een in opzet zakelijk gesprek waar Louis met zijn gebruikelijke retoriek manipulerend zijn doel probeert te bereiken.
De vrouw doorziet hem weliswaar, maar beseft al te goed dat ze hem nodig heeft om haar carrière op de rails te houden. Louis heeft zich namelijk onmisbaar gemaakt bij de nieuwszender met zijn ranzige videobeelden. De scene is subliem geschreven en opgebouwd. Er is talent en vakmanschap nodig om een dergelijke scene in de kolkende hectiek van de film tot zijn recht te laten komen. Gyllenhaal en Russo excelleren, en de uitstekende regie van Gilroy maken indruk. Een regisseur om in de gaten te houden.
Ulrik van Tongeren
Nightcrawler (Buena Vista International, 2014), nu in de bioscopen.