Het Nederlandse scheepsbouwbedrijf Damen Shipyards overweegt militaire schepen te bouwen voor Azerbeidzjan, een land dat verwikkeld is in een wapenwedloop met buurland Armenië.
door Martin Broek
Afgelopen week was Kommer Damen van Damen Shipyards aanwezig bij het World Economic Forum in Davos om de samenwerking op het gebied van de scheepsbouw te versterken. Daarbij had hij ook een persoonlijk onderhoud met de president van Azerbeidzjan, Ilham Aliyev. Het ging over de bouw van militaire en civiele vaartuigen en schepen voor niet gespecificeerde overheidsdiensten, zo berichtte Trend News Agency.
Azerbeidzjan ligt aan de Kaspische Zee in de roerige Kaukasus. Momenteel is het verwikkeld in een wapenwedloop met buurland Armenië. Het door de Duitse overheid gefinancierde Bonn International Center for Conversion rekent in een rapport Armenië en Azerbeidzjan tot de tien zwaarst gemilitariseerde landen ter wereld. Waarbij Armenië een derde plaats inneemt, nog vóór Syrië.
De militaire uitgaven van Armenië bereikten in 2013 het bedrag van 427 miljoen dollar. Azerbeidzjan besteedde in datzelfde jaar 3,4 miljard dollar aan het leger. In Armenië gaat zo’n 4 procent van het Bruto Nationaal Product naar defensie, in Azerbeidzjan is dat 4,7 procent. Vergeleken met andere Europese landen is dit aanzienlijk. Azerbeidzjan heeft ook de wapenproductie flink opgeschroefd. Landen in een potentieel conflictgebied die veel wapens kopen hebben een veel grotere kans met elkander in oorlog te geraken.
Human Rights Watch stelt in haar jaarrapport over 2014 het volgende over de huidige situatie in Azerbeidzjan: ‘De slechte reputatie van de Azerbeidzjaanse overheid op het gebied van vrijheid van meningsuiting, samenkomst en organisatie verslechterde aanzienlijk gedurende het jaar.’ De repressieve maatregelen waren bedoeld om de presidentsverkiezing van oktober 2013 soepel te laten verlopen. Ilham Aliyev werd dan ook met 84,5 procent van de stemmen herkozen voor zijn derde termijn.
Afgelopen week startte Amnesty International een campagne voor de vrijlating van twee Azerbeidzjaanse mensenrechtenactivisten die vorig jaar zijn opgepakt op beschuldiging van verraad en fraude. Volgens Amnesty zijn de aanklachten verzonnen om de activisten het zwijgen op te kunnen leggen zodat ze de eerste editie van de Europese Spelen komende zomer niet kunnen verstoren.
Tegelijkertijd bezocht de grootste wapenexporteur van Nederland, Kommer Damen, dus de Azerbeidzjaanse president in Davos om wapens te leveren. Niet alleen vanuit mensenrechtenoogpunt is een dergelijke steun aan het bewind van Azerbeidzjan ongewenst, ook vanwege de gespannen situatie in de regio. Damen Shipyards Group is een bedrijf dat actief is in 18 landen en bezit 35 scheepswerven. Hierdoor kan het de Nederlandse wapenexportrichtlijnen eenvoudig omzeilen.
Thales, een andere voorname Nederlandse wapenexporteur, stelde eens om niet in de hand bijten die het bedrijf voedt. Een aanzienlijk deel van dat voedsel bestaat voor Damen uit steun van de Nederlandse overheid voor het aankopen van marineschepen en bij de export ervan. Damen maakt bijvoorbeeld gebruik van lucratieve Nederlandse exportkredietgaranties en Oret Miliev ontwikkelingssubsidies. De Nederlandse overheid doet er goed aan inzake Azerbeidzjan Damen Shipyards een corrigerende tik uit te delen in plaats van te steunen.
Goed voor de handel. Laat maar leveren die oorlogsschepen. Er zullen altijd mensen zijn die morele bezwaren hebben tegen handel in wapentuig. Tot ze ontdekken dat ze geen brood kunnen kopen als er geen oorlogstuig verkocht wordt, dan voelen ze eerst hun maag knorren en pas daarna hun geweten (of wat daarvoor doorgaat)
Je argument klinkt op het eerste gehoor lekker, maar die slordige drie miljard euro per jaar (0,5% BNP) – in totaal – die met wapenproductie wordt verdient, zal de maag niet laten knorren. Wel zal de lekkere trek iets minder gestild worden. Maar met een beetje betere verdeling van de welvaart is dat alleen maar gezonder. Bovendien als de ene nering niet meer loopt, dan wordt doorgaans naar een andere gezocht.
Dag Tippelaar, het is zo dat oorlog dankzij de wapenhandel en oorlogsindustrie de economie kan aanjagen, maar dat wil niet zeggen dat het dus ook goed gaat met de mensen zelf, hun vrijheden en rechten en zelfs hun inkomen. Bovendien ontstaat door het geweld dat het elders met die wapens wordt aangericht een negatieve situatie die ook op het westen zal terugslaan
Wapenhandel is misschien goed voor de portemonnee van de één, maar niet voor het welzijn en de vrijheid van de ander.
Ik vind niet dat het westen de enige bron van imperialistisch kwaad is. Ik sprak vele jaren geleden al Armeniërs die zich bezorgd maakten over het gezamenlijk streven van Turkije en Azerbadzjan om een kalifaat op te richten ten koste van Armenië en de niet-islamitische bevolking. Het volledig wegvagen van de pre-islamitische cultuurbewijzen maakt daar deel van uit, toevallig precies waar ISIS nu ook mee bezig is.
Ik noem dit er maar even bij, anders lijkt het of ik zeg dat de oorlog in het middenoosten komt door westerse wapenhandel, maar islamitisch gewelddadig imperialisme is zo oud als de islam. Maar ondanks dat moet ook de westerse wapenhandel en imperialisme een halt worden toegeroepen. Gelukkig hebben wij hier nog vrijheid van meningsuiting en vrijheid van onderzoek om deze zaken aan de kaak te stellen. Wapens dienen alleen het belang van gewetenloze machtswellustigen die niet voor geweld terugdeinzen om de wereld in hun grip te krijgen en rijkdom te vergaren. Gewone mensen zijn gewoon niet slecht en geslepen genoeg om zich hiertegen met wapens te verdedigen.