Rauwheid en een zekere onvoorspelbaarheid worden node gemist bij de eindexamenfilms van de Nederlandse Filmacademie dit jaar. Men blijft te netjes binnen de lijnen.
Documentaires
De beste documentaire-productie van 2015 is My Silicone Love van Sophie Dros, over een Engelsman op middelbare leeftijd die met dertien levensechte poppen samenleeft. De verlegen en vriendelijke Everard heeft zo te zien een gelukkig bestaan, hij deelt lief en leed met ze, inclusief seks. Of die rubberen levenspartners het gemis van een vrouwelijke partner compenseren, is een vraag die onbeantwoord blijft.
Wat op papier een wild onderwerp lijkt, is een bedachtzame en warme documentaire geworden. Het heeft iets droogkomisch wanneer de man zijn poppen aankleedt en in poses neerzet om ze te fotograferen. Maar het heeft ook iets tragisch om de bijna zestiger zo bezig te zien. Wanneer hij een afspraakje maakt via internet is het niet bepaald een slimme binnenkomer om over zijn ‘hobby’ te beginnen. My Silicone Love is een documentaire die overrompelt door de eerlijke aanpak van de makers. De betoverende mengeling van humor en tragiek maakt het bovendien tot een bijzondere filmervaring.
De documentaire Joyland van Nina Karim van Oort gaat over Joey en Sam, jonge ondernemers die een voedselvervangend poeder op de markt brengen. Een raadselachtig goedje waarin alle voedingstoffen zitten die een mens dagelijks nodig heeft. Aan de ene kant kun je spreken van een idealistisch oogmerk; het zou een middel kunnen zijn om de honger in de wereld mee te bestrijden. Aan de andere kant lonkt het grote geld.
Jammer dat de maakster de ondernemers en het onderwerp niet wat scherper belicht heeft, een gemiste kans.
Volando Voy van Isabel Lamberti laat ons twee zigeunerbroertjes zien die door desolate landschappen dwalen. Wat hun bestemming is blijft onduidelijk. De documentaire toont indrukwekkende landschappen ten zuiden van Madrid. Soms komen de jongens in aanraking met de Spaanse maatschappij, zoals een bezoek aan een kermis en een voetbalwedstrijd. Ze aanschouwen de evenementen overigens vanachter hekwerk. Aangrijpend is het lot van deze jongens zeker, maar wat vooral blijft hangen zijn de imponerende beelden van de Spaanse natuur.
Allez, Viens! van Biserka Šuran toont negen jonge vrouwen die samen een commune vormen in Maastricht. Ze delen voedsel, bezittingen en slapen samen op grote matrassen. Tegelijkertijd plannen ze hun afscheid van de commune, een ander leven wenkt. De documentaire is een droefgeestig afscheid van een levensstijl die blijkbaar niet langer in de huidige maatschappij past. Het is een ietwat vage documentaire geworden. Het beste is nog het begin als twee leden van de leefgemeenschap afgedankt voedsel uit containers van een supermarkt stelen. Dat is tenminste concreet.
Tarikat van Jasmijn Scrofer biedt een inkijk in de islamitische soefie gemeenschap in de vorm van het aanschouwen van een islamitisch ritueel. Opzwepende hymnes brengen de gelovigen in een hypnotische staat. Het is de bedoeling dat je als kijker van deze documentaire in een roes raakt, maar wanneer dat niet gebeurt aanschouw je een curieus ritueel. Tarikat is een documentaire met te weinig inhoud, je leert niet veel van deze spirituele tak van de islam.
Speelfilms
In de film Nachtoord van Hetty de Kruijf ervaren we het leven van Said in een troosteloze industriestad. De jongeman werkt overdag in een ijzerwinkel waar hij sleutels maakt. Soms maakt hij een kopie voor zichzelf om in te breken en de boekencollecties van zijn slachtoffers te bewonderen. De escapades geven het kleurloze leven van Said sjeu. De film is in fraai zwart-wit opgenomen, de overbodige voice-over van de jongen werkt bijna op de lachspieren. Toch is dit een geslaagde poging om een uitzichtloos bestaan te verbeelden.
Broker van David-Jan Bronsgeest is volgens de maker een filosofische actiefilm én een experiment. Het is een rommelige film geworden over een orgaanhandelaar die begint te twijfelen aan zijn criminele activiteiten. Omdat Yorick van Wageningen de hoofdrol speelt, blijft de aandacht gevangen. Maar zelfs een groot acteur kan het zwakke scenario niet redden.
Jack (A Journey to Fulfillment) van Jim Süter leidt aan hetzelfde euvel. Het slechte scenario is een hinderpaal. Maar ook hier is een groot acteur die het redelijk bezienswaardig maakt. Gijs Scholten van Aschat zet een ijzersterke rol neer als gekwelde vijftiger die vastgelopen is in zijn leven.
Bobbie Koek heeft met Waar Zij Waren een nogal zwaar melodrama gemaakt over een jongen die terugkeert naar zijn geboortedorp voor de begrafenis van een jeugdvriend. De solide acteerprestaties zijn mooi meegenomen, niettemin is het resultaat een tamelijk levenloze film. Het is allemaal te zwaar op de hand, iets van humor had geholpen.
The Space Between Us van Marc S. Nollkaemper is de jaarlijkse poging om een film te maken met geavanceerde special effects. Het is een nogal vergezocht sciencefiction verhaal over een meerman die de mensheid moet zien te redden. Dat de film in vijf dagen is opgenomen is een indrukwekkende prestatie, maar de special effects kunnen het zwakke verhaal niet redden.
Voetzoeker van Max Lunter is een van de weinige eindexamenfilms waar humor een belangrijk element in speelt. Het handelt over zeeman Kai die op vaste wal moet zien te overleven. Zijn dagtaak is een slaapplaats zoeken en op een parkbank zitten. Voetzoeker is een amusante vertelling over een zeeman die in een zwerver transformeert. Gelukkig is hier geen loodzwaar drama van gemaakt, de lichte toon is aangenaam verrassend.
Tegendraads, grappig en inventief is de film Lazarus van Gonzalo Ferdandez. Een huisvrouw is levensmoe en wil zich te pletter te rijden, en dat meerdere keren. Telkens komt er wat tussen. Het resultaat is behoorlijk absurdistisch en van een onverwachte rauwheid.
Rauwheid en een zekere onvoorspelbaarheid worden node gemist bij de eindexamenfilms van dit jaar. Men blijft te netjes binnen de lijnen. Soms is er een jaargang met een experimentele film, een productie die baanbrekend is. Lazarus is het nét niet helemaal, maar in elk geval een poging tot iets anders.
Ulrik van Tongeren
Waarom hebben de charmante tafelgenoten van de heer Everard op de bovenste still geen bordje gekregen, eten zij soms niet? Doen ze aan de lijn? Beetje sneu is het wel. Komt verder over als een intrigerende documentaire, doet me denken aan de geniale tragikomische speelfilm Lars and the Real Girl (2007) van Craig Gillespie.