Zo tegen het eind van het Nederlands Film Festival (NFF) kan de balans worden op gemaakt. Er waren weliswaar veel films en evenementen te beleven, maar niet alles zal lang in de herinnering blijven. Het nieuwe alleraardigste programma-onderdeel Forum van de Regisseurs keert hopelijk volgend jaar terug. Op die avonden werden één of twee films van voornamelijk jonge filmmakers vertoond, omkaderd door een inleiding en een uitvoerig nagesprek met de makers. Dit programma-onderdeel is bedoeld als platform voor jonge auteurs met hun arthouse films.
Het NFF is altijd al voorvechter geweest van jong talent. Met het Forum van de Regisseurs krijgen filmmakers die experimenteren een extra zetje in de rug. De film met artistieke aspiraties heeft het moeilijk in Nederland en weet nauwelijks publiek te trekken. Een paar duizend bezoekers is eerder regel dan uitzondering. Toch is het belangrijk voor de Nederlandse filmcultuur dat dergelijke films worden gemaakt. Ze trekken de aandacht op internationale filmfestivals en winnen soms zelfs prijzen. Niet alle arthouse films zijn even baanbrekend en vernieuwend, maar ze hebben allemaal wel iets bijzonders.
De meest radicale en gewaagde arthouse film die op het NFF wordt vertoond is ongetwijfeld Groenland (2015) van regisseur Tomas Kaan en scenarioschrijver Philip Huff. De uit Vlaanderen afkomstige Hugo (Thomas Ryckewaert) is een succesvol fotograaf. In Groenland maakt hij indringende foto’s van de Inuit bevolking. Wanneer hij tijdens de opening van een expositie van zijn werk Iris (Gaîte Jansen) ontmoet, valt hij als een blok voor haar. Wat volgt is een stormachtige relatie, een amour fou ten voeten uit.
Hugo is idealistisch, arrogant en tegendraads. Precies het tegenovergestelde van de burgerlijke en behaagzieke Iris. Dat moet wel botsen. Dit simpele verhaaltje heeft geen romantische komedie opgeleverd, integendeel. Het is een ontregelende en stekelige verkenning van grenzen. Tomas Kaan heeft met zijn vormgeving de filmische trukendoos open gegooid. Zijn eerste lange (tv-)film is een mengeling van documentaire, fictie, kleur en zwart-wit. Een wervelend gemonteerd kunststuk dat zowel bewondering als irritatie opwekt. Tussen al dat vuurwerk door is er aandacht voor het treurige lot van de Inuit. Er zit dus zelfs nog wat maatschappijkritiek in de film verwerkt.
De uitbundige filmstijl van Kaan doet nog het meest denken aan het vroege werk van regisseur Robert Jan Westdijk. Westdijk ging na zijn bejubelde debuut Zusje (1995) meermaals spectaculair op zijn bek, vooral met Siberia. Toevallig of niet, dezelfde Westdijk zat tijdens de vertoning van Groenland in de zaal. De regisseur steunde, zuchtte en speelde met zijn telefoon. Hij vond de film van zijn jonge collega blijkbaar maar niks, maar Groenland moet desondanks voor hem een feest van herkenning zijn geweest.
Jammer dat regisseur Kaan zelf niet aanwezig was bij deze vertoning. Het had een interessante confrontatie tussen Kaan en Westdijk kunnen opleveren. Buiten kijf staat dat Kaan met zijn film een bravourestuk heeft afgeleverd wat grotendeels werkt. Groenland werd begin dit jaar op televisie vertoond als telefilm en was niet in de bioscoop te zien. Die tv-vertoning zal meer kijkers getrokken hebben dan een uitbreng in de bioscopen.
Een andere opvallende film in het programma Forum van de Regisseurs is Een dag in ‘t jaar van regisseuse en scenariste Margot Schaap. Wat gebeurt er als je een jaar lang elk maand één scene voor je film opneemt? Die intrigerende vraag heeft een boeiende film opgeleverd. Ook hier is sprake van een simpel verhaal. De drie vrienden Seb, Misha en Yvonne zwalken van december tot december van het volgende jaar door Amsterdam, alle vier de seizoenen komen aan bod.
Er komen geen titels in beeld, de kijker moet zelf uitmaken in welke maand de drie zich bevinden. De scènes werden steevast op de laatste zaterdag van de maand opgenomen, waarbij het vervolg nimmer vaststond. Waar de film precies over gaat is niet helemaal duidelijk. Het heeft te maken met het zoeken naar identiteit van de personages. En de drie zijn verwikkeld in een soort driehoeksrelatie. Er is nog sprake van een vierde vriend, Twan, die overleden is. Toch is hij op de een of andere raadselachtige manier altijd aanwezig.
De beste films leren je anders naar de werkelijkheid kijken. Een dag in ‘t jaar een fascinerende ode aan Amsterdam. Hier krijgen we gedurende 73 minuten een nieuwe blik op deze stad. Dat is een hele prestatie voor een als experiment bedoeld project. Het maakt deze kleine en bescheiden film tot een onverwacht grootse kijkervaring. Margot Schaap heeft met haar filmdebuut een imponerend visitekaartje afgegeven.
Ulrik van Tongeren