Dit jaar blijkt ten overvloede hoe sterk de Oost-Europese animatiefilm is. Een van de hoogtepunten is het Tsjechische Little from the Fish Shop van regisseur Jan Balej. Het is een stop motion animatiefilm gebaseerd op het sprookje van de kleine zeemeermin. De 15-jarige zeemeermin, dochter van een visboer, raakt verliefd op een ranzige man, baas van een nachtclub. Hij valt echter voor een andere vrouw. De zeemeermin die slechts voor een paar dagen mens is, moet haarzelf terug zien te transformeren in de oorspronkelijke staat.
De plaats van handeling is een bizar havenstadje, het kleurenpalet is bedwelmend grauw en groen. De film is expressionistisch grotesk vormgegeven. Deze vreemde wereld is mijlen ver verwijderd van de sentimentele Disney-versie uit 1989 gebaseerd op het klassieke sprookje geschreven door Hans Christiaan Andersen. De vertelling zit vol snaakse en scherpe humor. De hoofdpersonages en randfiguren, met al hun eigenaardigheden, zijn nauwkeurig neergezet.
Dit is een animatiefilm die leeft door de nauwgezette en liefdevolle details. Het is een klassieke poppen-animatiefilm, de toegepaste digitale techniek is niet zichtbaar. Fascinerend hoe dicht regisseur Balej bij het originele verhaal is gebleven, terwijl hij er een verrassend moderne twist aan heeft weten te geven. Little from the Fish Shop is nu al een klassieker, maar helaas niet geschikt voor kinderen.
Dat laatste geldt des te meer voor Psiconautas, los Niños Olvidados (Psychonauts, the Forgotten Children). De Baskische regisseurs Alberto Vázquez en Pedro Rivero hebben een wreed sprookje gemaakt dat de doorgewinterde filmkijker zal doen sidderen. De twee hoofdpersonages zijn liefelijke figuurtjes die proberen te ontsnappen van een eiland waar een ecologische ramp heeft plaatsgevonden.
De animatiefilm is gebaseerd op het gelijknamige beeldverhaal van regisseur Vázquez. Filmmaker Pedro Rivero noemde zijn film tijdens een nabespreking optimistisch van aard, terwijl het toch echt een vlammende en zwartgallige aanklacht tegen de vernietiging van het milieu is. Soms weet het aandoenlijke figuurtje Birdboy gedurende een moment te ontsnappen aan de ellende door in een soort sprookjeswereld te belanden. Om vervolgens onmiddellijk weer terug geworpen te worden op de naargeestige vuilnisbelt waar de handeling zich grotendeels afspeelt.
Het wrede sprookje bevat meerdere metaforen met een sarcastische lading. De ziel van het Bakenland is de meest in het oog springende. Het is een plek in Spanje waar men van het leven weet te genieten met spijs en drank, maar waar ook de duistere kanten onmiskenbaar onder de oppervlakte broeien. Het is die tergende dubbelzinnigheid welke deze animatiefilm kenmerkt. Regisseur Rivero gaf toe dat het een film is voor een beperkt publiek. Goed dat dergelijke stekelige creaties gemaakt kunnen worden.
Ulrik van Tongeren
Holland Animatie Film Festival, t/m zondag 20 maart in het Louis Hartlooper Complex te Utrecht. Voor het resterende programma, raadpleeg de website.