Tijdens World Cinema Amsterdam 2016 is een aantal interessante films te zien uit Latijns-Amerika. De Braziliaanse regisseuse Anna Muylaert won vorig jaar al de publieksprijs met haar Que Horas Ela Volta?. Die film gaat over een huishoudster die na jaren haar dochter weer terug ziet. De film tekent hoe moeder en dochter ondanks alles naar elkaar toe groeien.
Met haar nieuwe film Mã só há uma (Don’t Call Me Son) doet ze in feite het tegenovergestelde. Hier gaat het om een zoon die juist zijn moeder kwijt raakt. De twist is dat het niet zijn biologische moeder betreft maar de vrouw die hem als baby uit een ziekenhuis heeft ontvreemd. De 17-jarige Pierre (Naomi Nero) is best gelukkig met zijn moeder en zusje in de morsige buurt waar ze wonen. De jongen worstelt met zijn seksuele identiteit, hij is namelijk transgender.
De wereld van Pierre stort in elkaar wanneer justitie aan de deur klopt en moeder Aracy alsnog in de gevangenis belandt wegens kinderroof. Er volgt een hereniging met zijn biologische ouders, Pierre komt terecht in een welgestelde familie. Maar al die materiële welvaart interesseert hem niet, hij wil terug naar zijn ‘echte’ moeder. Zijn ouders daarentegen zijn blij met hem en willen het trauma van de verloren zoon achter zich laten.
Pierre rebelleert gaandeweg tegen zijn nieuwe ouders. Wanneer hij met hen kleding gaat kopen, kiest de jongen voor een jurk. Deze pijnlijke en hilarische scène, waarin eigenlijk de gehele thematiek van de film is verwerkt, tekent het scherpe observatievermogen van de regisseuse. We zien hoe de ouders van Pierre hem proberen te behagen met dure kleding, terwijl de jongen zijn seksuele geaardheid gebruikt om tegen hen in opstand te komen.
Muylaert heeft een scherp oog voor de Braziliaanse klassenmaatschappij. Dat bewees zij al met haar vorige film Que Horas Ela Volta?. De terloopse wijze waarop in Mã só há uma de transgender-problematiek wordt belicht, is opmerkelijk. Knap van de regisseuse is bovendien dat zij er geen zwaar drama van heeft gemaakt. De film is verrassend lichtvoetig.
Een ander groot talent van de Latijns-Amerikaanse cinema is Kleber Mendonça Filho. De Braziliaanse regisseur baarde opzien met zijn debuutfilm Neighboring Sounds (2012). Zijn nieuwste film, Aquarius, is een waardige opvolger van dat meesterwerk.
Clara (Sônia Braga) is een 65-jarige weduwe, schrijfster en moeder van drie kinderen die alleen een luxueus appartement bewoont aan het strand van de Braziliaanse stad Recife. De vrouw is daar gelukkig met haar immense collectie LP’s en boeken, ze wil er nooit meer weg. Wanneer op een dag een vertegenwoordiger van een vastgoedfirma aan de deur klopt met een vorstelijk aanbod voor de woning, wil ze daar niets van weten.
Als laatst overgebleven bewoonster van het appartementencomplex is Clara een gewillig prooi van de geldwolven. Het nieuwe wanstaltige flatgebouw moet en zal er komen. De vastgoedfirma haalt alles uit de kast om haar uit de woning te verdrijven, maar de vrouw volhardt in haar verzet. Aquarius kan gezien worden als een metafoor voor alles wat er mis is in de huidige Braziliaanse samenleving. Het is een door en door corrupte samenleving waar de rijken altijd hun zin krijgen.
Neighboring Sounds, de vorige film van Mendonça Filho, is wellicht scherper qua maatschappijkritiek. Aquarius maakt vooral indruk als een karakterstudie van een trotse vrouw die onvermoede krachten weet te vinden in haar strijd tegen het kwaad. Sônia Braga is onder meer bekend door een aantal Braziliaanse sekskomedies uit de jaren ’80. Met Aquarius heeft ze de rol gekregen waar ze waarschijnlijk haar hele loopbaan naar heeft gehunkerd. Het is een formidabele hoofdrol waarmee Braga zowel de hoogmoed als de kwetsbaarheid van haar personage raak weet te treffen.
Road to La Paz (Camino a la Paz) van de Argentijnse regisseur Francisco Varone is een fijne roadmovie. Parttime taxichauffeur Sebastian krijgt het verzoek om de oude man Jalil van Buenos Aires naar La Paz in Bolivia te rijden, een rit van 2.000 kilometer. Dit is een film waar zo’n beetje alle clichés van de roadmovie aan bod komen. De levensechtheid en humor maken er desondanks een aanstekelijke film van.
Dat de oude man moslim is en vijf keer per dag moet bidden, is een aardige vondst. De regisseur heeft hierbij uit eigen ervaring geput. Dergelijke karakteristieke details maken Road to La Paz tot een genot om naar te kijken. Ook hier de vaststelling dat de reis belangrijker is dan het beoogde doel.
Ulrik van Tongeren