Ze zijn niet weg te slaan van het televisiescherm, de hoogleraren die in de studio tussen neus en lippen door het verloop van de economische crisis voorspellen. Neem nou Barbara Baarsma, hoogleraar Marktwerking annex onderzoeker van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Onafhankelijk wetenschapper? Sinds de crisis zijn economen keihard door de mand gevallen als zijnde buikspreekpoppen van politici, en andersom natuurlijk. De onderlinge band tussen de twee beroepsgroepen is dermate innig dat je ze moeilijk uit elkaar kunt houden. Waarschijnlijk is dat wel het hoofdprobleem van de crisis.

De populariteit van Baarsma lijdt er niet onder. Integendeel, vele malen per jaar zit zij als gast in DWDD knus met Matthijs te kwebbelen. Soms verneem je daarover een kritische noot, bijvoorbeeld als er wordt beweerd dat haar politieke kleur de wetenschappelijke professionaliteit beïnvloedt. ‘Zij behoort tot het centrum-rechtse intellectuele establishment‘, schrijft historicus Han van der Horst wanneer hij dieper in gaat op de wetenschappelijke kwaliteiten van de hoogleraar. Daar komt bij dat zij zelf geen blad voor de mond neemt over haar intense liefde voor een absolute vrije markt, die ze echter niet ziet als een politieke voorkeur maar als een ijzeren wetenschappelijke logica waar je niet omheen kunt.

De UvA, het aloude bolwerk van onafhankelijke geesten, ziet het trouwens ook niet als een probleem. De ideologie van het bedrijfsleven – op zich niets op tegen, maar geen wetenschap en hoort dan ook niet thuis op de universiteit – heeft zich sinds jaar en dag genesteld in de faculteit Economie en Bedrijfskunde. In haar oratie als bijzonder hoogleraar betoogde Baarsma voor afschaffing van het minimumloon en ontslagbescherming. Immers, de enige manier om de arbeidsmarkt vlot te trekken. Wat anders? Haar opvatting ‘voor economen is marktwerking al eeuwenlang een neutraal instrument, dat helaas is gemoraliseerd’ doet vermoeden dat zij verlangt naar de tijd van Charles Dickens.

Zoals alle markteconomen kijkt Baarsma ook vaak in de toekomst voor ons, en om niet sloom over te komen, distantieert ze zich van politici die nog in het verleden van de verzorgingsstaat leven. Op de website van het onderzoeksinstituut SEO, waar zij directeur van is, schrijft ze dat de economische crisis in Europa voorlopig nog niet is opgelost omdat dit vooral een politieke crisis betreft. Over het al te vrije spel waar de markt jarenlang ruimte voor kreeg, voornaamste reden van de crisis en eeuwenlang aanbevolen door markteconomen als zijzelf, zwijgt ze. Maar misschien ziet ze dat ook niet, want zelfkritiek past immers niet in de ijzeren logica van een absolute winnaar.

SEO Economisch Onderzoek heeft menig onderzoek naar de bijstand uitgevoerd in opdracht voor het Ministerie van Sociale Zaken, Divosa, Dienst Werk en Inkomen, Raad voor Werk en Inkomen etc. Onderstaand filmpje van het tv-programma Nieuwsuur toont hoe Baarsma achter haar twee computerschermen met grafieken uitlegt dat het prima is werklozen te verplichten om te werken met behoud van uitkering. Goed voor de arbeidsmarkt, goed voor de economie, goed voor de mensen zelf. Terwijl ze tegelijkertijd beweert dat er alleen ‘anekdotisch bewijs’ is – oftewel ‘enkele verhalen’ – dat bestaande arbeid daardoor wordt verdrongen.

De talrijke verhalen van de SP, FNV en Bijstandsbond over misstanden zijn voor de hoogleraar geen empirisch bewijs. Empirisch bewijs is slechts wat zich in haar computer bevindt. Voor de camera heeft Baarsma een hapklare conclusie paraat, die ze als Bekende Nederlander op overtuigende wijze voor het studiolicht brengt, maar ze heeft niet de moeite genomen om het te onderzoeken. De omtrekkende beweging die ze maakt – aan de ene kant misstanden ontkennen, aan de andere kant zich uitspreken voor dwangmaatregelen die misstanden in de hand werken – maakt prof. dr. Baarsma tot een hyena van de vrije markt.

Ron Kretzschmar