De Amerikaanse film Promised Land handelt over fracking, een technische methode om gas uit onderaards gesteente (schalie) te boren met behulp van water en chemicaliën. Dat kan catastrofale gevolgen hebben voor de bodem en het drinkwater. In de film wordt getoond hoe vertegenwoordigers van een energiebedrijf de boorrechten proberen te kopen van armlastige boeren in Pennsylvania.
Matt Damon speelt Steve, een succesvolle opkoper van deze boorrechten. Voor zijn verkooppraatjes gebruikt hij op gewiekste wijze zijn achtergrond als boerenzoon. Damon speelt een intrigerende rol, een slechterik die dat weet te verhullen met een sympathieke uitstraling. Het knappe van de film is dat het geen eenduidig pamflet is, al is het overduidelijk dat de makers felle tegenstanders van fracking zijn. Ze hebben er echter een dubbelzinnigheid in weten aan te brengen die het verhaal wel degelijk spannend maakt.
Damon schreef het scenario samen met medeacteur John Krasinski, veteraanregisseur Gus Van Sant regisseerde de film. Krasinski speelt de milieuactivist die de snode plannen van Steve probeert te dwarsbomen. De botsing tussen beiden vormt het dramatische hart van Promised Land. De kaarten lijken in wezen dan al geschud, al volgt er aan het eind van de film nog een aantal verrassende wendingen.
Te voorspelbaar en te conventioneel, zo luidt de algemene mening over Promised Land. Voor hetzelfde geld zou dat juist een troefkaart kunnen zijn. Het thema fracking wordt op een inzichtelijke manier uiteen gezet. In een rustig tempo wordt het reilen en zeilen van de boerengemeenschap getoond. Een idyllische plek, zo op het eerste gezicht, maar waar sprake is van een doemsfeer omdat de lokale gemeenschap stervende is.
De winning van schaliegas betekent niet alleen het einde van hun boerenleven. De aasgieren van de oliemaatschappijen proberen de laatste resten goedkope energie uit de grond te boren, het kan ze niks schelen wat ze daarbij aanrichten. Josh Fox maakte eerder over dit belangwekkende thema de documentaire Gasland (2010), die door te weinig mensen is gezien. Dankzij Promised Land komt dit nijpende probleem onder de aandacht van een groter publiek.
Er valt overigens wel het een en ander af te dingen op de film, waarin sprake is van een conflict tussen het politieke pamflet en het smakelijk opdienen van het verhaal. Dat doet niets af aan de de kern van de kwestie. Dat de film enige paniek heeft gezaaid bij de oliemaatschappijen is mooi meegenomen. Amerikaanse films die vandaag de dag sociaal onrecht aankaarten, zijn toch al zeldzaam. Ook het feit dat Hollywood-personages als Damon en Van Sant zich inzetten voor een nobele zaak, valt zeker toe te juichen.
Ulrik van Tongeren
Promised Land (Benelux Film Distribution, 2012)