De Mexicaanse regering wil dat er nog dit jaar diplomatiek overleg wordt gevoerd over een internationaal verbod op kernwapens. Een historisch moment, vindt Krista van Velzen, die namens Pax Christi deelnam aan de conferentie International Campaign to Abolish Nuclear Weapons.

Dublin, 30 mei 2008. Een luid gejuich, handen gaan in triomf de lucht in. Ruim honderd landen zijn het zojuist eens geworden over een verdragstekst voor een algeheel verbod op clustermunitie. Ik kijk om me heen en realiseer me dat er in de conferentiezaal voornamelijk mensen aanwezig zijn met armprotheses als gevolg van verwondingen veroorzaakt door clustermunitie. Er is voor een verbod op productie en gebruik van dit wapentuig geen sterkere stem dan die van het slachtoffer.

Als Kamerlid voor de SP was ik nauw betrokken bij de Cluster Munition Coalition, een groep organisaties die wereldwijd gezamenlijk de strijd aan ging met clustermunitie. Binnen een paar jaar slaagden zij erin een breed gedragen verdrag op te stellen en door ruim honderd landen te laten aanvaarden waardoor deze wapentroep internationaal verboden werd. Een gestroomlijnde campagne, nauwe samenwerking met welgezinde regeringen en bovenal een enorm gefocuste wilskracht deden het werk.

Het internationale verbod op clustermunitie (overigens niet ondertekend door de belangrijkste producenten en gebruikers daarvan, zoals de VS, China en Rusland, red.) begon met een door de Noorse regering georganiseerde conferentie over de humanitaire consequenties van het gebruik van dit wapentuig, gevolgd door een politiek proces. Zou het waar kunnen zijn dat kernwapens volgens een vergelijkbaar stramien ook in de komende jaren internationaal verboden zullen worden? Er liggen grote kansen, nu er nog dit jaar een internationaal politiek proces van start gaat in Mexico.

Ontvangstcomité

De eerste week van maart was ik met vele andere mensen uit de vredesbeweging aanwezig in Oslo, waar International Campaign to Abolish Nuclear Weapons (ICAN) bij elkaar kwam. Vijfhonderd mensen deden mee aan de civil society conference waar twee dagen lang werd gesproken over alles wat nodig is om een goede campagne te kunnen voeren, inhoudelijke informatie werd gedeeld, plannen werden beraamd om kernwapens zo snel mogelijk op de schroothoop van de geschiedenis te laten verdwijnen. En waar vooral enorm veel mensen, die sinds kort of al veel langer betrokken zijn geraakt bij acties tegen kernwapens, elkaar inspireerden.

Deze twee dagen gingen vooraf aan een belangrijk moment. Op uitnodiging van de Noorse minister van Buitenlandse Zaken kwamen regeringsvertegenwoordigers van 132 landen bij elkaar om te spreken over de humanitaire gevolgen van de inzet van kernwapens. Voor de deuren van een sjiek Noors posteerden zich enkele tientallen studenten van BANG Europe, de BAN Generation, met een ‘Thank you for caring’ spandoek. Ze droegen kleurrijke plakkaten waarop in vele talen ‘dank je wel’ te lezen viel.

Druppelsgewijs arriveerden de delegatieleden voor de conference on the humanitarian impact of nuclear weapons onder applaus en vrolijk geroep. Het zal duidelijk zijn, deze studenten waren blij dat zoveel landen bereid zijn om te spreken over de catastrofale effecten die kernwapens hebben op mens en milieu en wilden deze positieve boodschap aan alle vertegenwoordigers mee geven. En met succes, velen liepen binnen met een grote glimlach op hun gezicht…

Decennia lang wordt er gesproken over kernwapens, de noodzaak om proliferatie tegen te gaan, kernwapens te reduceren, stappen te zetten om te komen tot een kernwapenvrije wereld. Al deze onderhandelingen, debatten en vergaderingen hebben helaas niet geleid tot het resultaat waar velen van dromen: een wereld zonder kernwapens. De officiële kernwapenstaten blijven zichzelf het recht toemeten kernwapens te bezitten en andere landen er op te wijzen dat zij geen atoomproeven mogen uitvoeren noch een kernwapenarsenaal opbouwen.

Binnen de NAVO houden lidstaten het idee in stand dat kernontwapening pas mogelijk is als daar consensus over bestaat. De uitnodiging van de Noorse regering bleek dan ook een nobele poging om het beladen onderwerp uit de bestaande stagnerende fora vandaan te halen en er vanuit een ander perspectief, het humanitaire, naar te kijken.

Perfecte start

De conferentie begon met een opzwepende speech van de Noorse minister van Buitenlandse Zaken. Kort daarop volgde een videostatement van ICAN. Bedenk erbij dat deze speech in aanwezigheid van 132 delegatieleden werd aangehoord en je kan je voorstellen dat deze conferentie wat mij betreft geen betere start gehad zou kunnen hebben.

Vooraf sprak ik de hoop uit dat tijdens deze conferentie er een breed gedragen idee zou ontstaan dat de humanitaire gevolgen van de inzet van een kernwapen dusdanig catastrofaal zijn, dat een adequate voorbereiding erop onmogelijk is. De inbreng van het Internationale Rode Kruis hielp hierbij ontzettend. Zij gaven op niet mis te verstane wijze aan dat in het geval van een nucleaire detonatie medische hulpverleners niet in staat zijn hun werk op adequate wijze uit te voeren. De enige oplossing voor dit probleem is een algeheel verbod van kernwapens, aldus het Rode Kruis.

Sommige delegatieleden hielden het bij een nogal technische verhandeling over de staat van voorbereiding op nucleaire rampen op nationaal vlak. Meerdere bijdragen gingen over de noodzaak om niet alleen te spreken over deze voorbereidingen maar vooral te kijken naar preventief werk om de inzet van kernwapens te voorkomen. Velen spraken over de enige juiste oplossing: een verbod op kernwapens.

Het goede nieuws: De gesprekken over de humanitaire gevolgen van kernwapens krijgen nog dit jaar een vervolg! De regering van Mexico kondigde aan het einde van de conferentie aan diplomatieke besprekingen over een internationaal verbod op kernwapens te organiseren. Door deze aankondiging is een internationaal verbod op massavernietigingswapens eindelijk onderwerp geworden van politieke besprekingen, wat de weg vrij maakt voor een verbod op kernwapens.

Wie de feiten rond kernwapens serieus neemt, kan tot geen andere conclusie komen dan dat de gevolgen van de inzet van een kernwapen catastrofaal zullen zijn. Een verbod op kernwapens is dan ook de enige oplossing. Het is heel goed dat er een politiek vervolg komt op de conferentie in Oslo en dat Mexico zich nu bereid toont om het begin van dit historische proces te organiseren en staten uitnodigt om naar Mexico te komen.

De Nederlandse regering heeft zich nog niet uitgesproken over deze nieuwe kans om te komen tot een internationaal verbod. Maar met een minister van Buitenlandse Zaken die als Kamerlid heel stevige uitspraken deed over de kernwapens op Volkel (terugsturen!) liggen er nieuwe kansen in het verschiet.

Krista van Velzen

Wil je ook betrokken raken bij ICAN, laat het dan vooral horen. Zonder goede mensen geen verbod op kernwapens. Tussen Oslo en Mexico willen we nog allerlei akties voeren en van alles ondernemen om de kansen op een spoedig internationaal verbod te bespoedigen. Een van de plannen: IKV Pax Christi hoopt deze zomer met een bus vanuit Nederland naar de kernwapenbasis Büchel in Duitsland te kunnen reizen. Daar organiseert Atomwaffenfrei een aktiekamp van 9 t/m 12 augustus. Wil je mee? Wil je aan andere dingen mee doen? Wil je onze nieuwsbrief ontvangen? Laat het horen en mail: vanvelzen(at)ikvpaxchristi.nl. Volg onze campagne via de speciale website.