De Britse regisseur Danny Boyle heeft met zijn typisch hectische stijl een psychologische thriller gemaakt. Volgestouwd met talloze dubbele bodems behelst Trance een verwarrende zoektocht naar een gestolen schilderij.
Niets is wat het lijkt. Dat is het motto van deze onderhoudende rit in de achtbaan door het onderbewustzijn van kunsthandel medewerker Simon (James McAvoy). Elizabeth (Rosario Dawson) is een hypnotherapist die erachter moet zien te komen waar het door Simon gestolen kostbare schilderij van Goya gebleven is. Bendeleider Franck (Vincent Cassel), die Simon een klap op zijn hoofd heeft gegeven hetgeen tot geheugenverlies leidt, draait de duimschroeven aan.
Simon krijgt vervolgens te maken met marteling tot aan hypnose. Het vervagen van de grens tussen realiteit en onderbewustzijn is een vast onderdeel van een psychologische thriller. Is het echt wat er hier gebeurt, of is het een droom? Dit tot in het oneindige door geborduurd. Geloofwaardigheid is een schaars goed in een dergelijk verhaal, hoe gekker hoe beter. Boyle heeft voor Trance alles uit de kast gehaald om de kijker op het verkeerde been te zetten.
Spellbound (1945) van Alfred Hitchcock is dé psychologische thriller aller tijden. Vooral befaamd vanwege de geniale droomscène, mede tot stand gekomen door de inbreng van Salvador Dali. Trance roept herinneringen op aan deze klassieker, maar Boyle heeft niet zo’n meesterlijke grip op zijn materiaal die Hitchcock destijds had. Desondanks weet zijn laatste werk een sterk desoriënterend effect te bewerkstelligen.
Wie dader, slachtoffer of held is, blijft tot het laatste moment ongewis. De visuele middelen die Boyle gebruikt zijn erop gericht om de kijker te misleiden. Zo maakt hij gebruik van knallende kleuren in de vorm van een grijs palet. Merkwaardige camerastandpunten en verwarrende reflecties zorgen voor een onwerkelijke atmosfeer. Zijn briljante cameraman Anthony Dod Mantle benut alle mogelijkheden van de digitale camera.
Boyle experimenteert er duchtig op los. Dit heeft geleid tot een chaotisch ogende film die niettemin geen moment verveelt. Trance refereert aan zijn debuutfilm Shallow Grave (1994) waarin de personages eveneens voortdurend van rol wisselen. Trance verkondigt een vergelijkbaar amoreel standpunt als het om tomeloze hebzucht gaat, het gaan over lijken om rijk te worden. En dat gepaard gaande met de onvergelijkbare zwarte humor van Boyle.
De regisseur is in zijn keuze van projecten totaal onvoorspelbaar. Het humanisme van Slumdog Millonaire (2008) staat haaks op zijn amorele Trance. Wat ze gemeen hebben is de woeste experimentele filmstijl. Zonder het zelf te beseffen is Boyle waarschijnlijk een van de weinige vernieuwers van de hedendaagse cinema. Terwijl andere regisseurs zich laten intimideren door de digitale revolutie, omarmt Boyle nieuwe technische middelen met overgave.
Soms lijkt hij zich te verstrikken in zijn digitale toverdoos, wat meermalen gebeurt in Trance. Sterke acteurs helpen hem over deze hobbels heen. James McAvoy, een uitstekende Schotse acteur, weet met zijn vertolking een dubbelzinnigheid te suggereren die niet in het scenario vermeld staat. De Franse acteur Vincent Cassel en de Amerikaanse actrice Rosario Dawson zetten vertolkingen neer met enige mate van broodnodig realisme. Dat is wel nodig om niet helemaal te verdrinken in een oceaan van dubbele bodems.
Ulrik van Tongeren
Trance (Warner, 2013)