Met bloed, zweet en tranen zijn dit jaar de eindexamenfilms van de Nederlandse Filmacademie voltooid, een sterke lichting. De speelfilms maken meer indruk dan de documentaires vanwege hun urgentie en finesse.

Ik van regisseur Jona Honer steekt met kop en schouders boven de overige documentaires uit. De 56-jarige schrijver Pieter heeft een hersentumor die tot een ingrijpende persoonlijkheidsverandering heeft geleid. Zijn vrouw Annette moet eraan wennen dat hij een ander mens geworden is. Ze verliest haar geduld zodra hij elke keer weer verstrikt raakt in het uitvoeren van eenvoudige handelingen. Pieter’s korte-termijn geheugen is aangetast.

De documentaire is aangrijpend. De makers hebben het verhaal simpel en onsentimenteel weten te houden. De wijze waarop het traject voor het ondergaan van een hersenoperatie getoond wordt, zonder dat dit tot chirurgische pornografie leidt, is knap gedaan. We krijgen gelukkig niet het open zagen van de schedel te zien. Dergelijke details zijn overbodig om te begrijpen hoe ingrijpend de gevolgen van een hersentumor op een mensenleven zijn.

De documentaire Lokroep van Reber Dosky gaat over Habib die na een langdurig verblijf in Istanbul terugkeert naar zijn geboortedorp in Oost-Turkije. Zijn vrouw en kinderen zijn in Istanbul achtergebleven. Habib sticht een nieuw gezin met een jonge vrouw. Hij probeert een zoon uit zijn eerdere huwelijk over te halen bij hem in het dorp te komen wonen.

De film tekent overtuigend de liefde die de oude man koestert voor zijn geboortedorp, alsmede diens warme omgang met zijn geiten en vogels. Waarom zou de man terug gaan naar de drukte van de grote stad? In fraaie beelden laat de regisseur zien hoe weergaloos mooi dat verre platteland is. Habib wil eigen baas zijn en leven en sterven in zijn dorp. De kijker kan het alleen maar eens zijn met zijn keuze.

Savannah en haar Moeder van regissseuse Andrea Mullerova toont het leven van een ongeneeslijk zieke vrouw met haar 16-jarige dochter. Beiden proberen er het beste van te maken in hun kleine woning. Daarbij lopen de emoties soms hoog op, maar de innige band tussen moeder en dochter blijft. Aangrijpend is de informatie over de dochter die ooit de ziekte van haar moeder zal krijgen. Moeder en dochter ontroeren, hun leven wordt minutieus getoond, bijna te pijnlijk om aan te zien.

De drie overige documentaires maken veel minder indruk. Ongezien van Rosa Boesen is in aanleg een interessante documentaire over de vervreemding en eenzaamheid in de grote stad. Het begint met imposante time-Lapse opnamen van het Amsterdamse plein voor het Centraal Station. De abstractie van het voort woekerende haastige leven wordt raak getroffen, evenals de portretjes van de eenzame mensen. Wanneer de film eindigt met een hindoeïstische bijeenkomst waar de personages elkaar treffen, wordt het allemaal wat te zweverig en vaag, dat is jammer.

Paard-en-Meisje van regisseuse Suédy Mauricio handelt over de band tussen een paard en twee meisjes. De zussen Anne (14) en Jessica (17) zorgen met volle overgave voor Riverdance. De liefde die zij voor hun paard koesteren gaat diep, maar is evenzeer van voorbijgaande aard. De oudste is al bezig met het loslaten van haar grote liefde. Deze documentaire weet ons bij vlagen duidelijk te maken hoe het zit met de relatie tussen paard en meisje. Toch is het onderwerp te onbestemd en weinig dwingend in beeld gebracht.

De docu Een scout weet de weg gaat over de padvinders Teun en Jasper, leiders van een scoutingclub. De documentaire toont het afscheid van Jasper als scout, hetgeen wordt gevierd in de vorm van een laatste avontuurlijk weekeinde. Regisseur Sjoerd Niekamp heeft er jammer genoeg een doorsnee documentaire van gemaakt. Wat nou precies het belang en de essentie is van het scouten, wordt niet duidelijk gemaakt.

Speelfilms

Met de speelfilm Met excuses voor het ongemak heeft regisseuse Eva Zanen een gewaagde tragikomedie gemaakt. Ze heeft aan de hand van het script van Matthijs Bockting de overdrijving tot in het extreme opgezocht. Het betreft een satire over nette mensen die altijd glimlachen en aardig gevonden willen worden. De personages komen helaas niet genoeg tot leven. Het oogt allemaal nogal gekunsteld, het leunt teveel op typetjes. Desondanks maakt de film grote indruk door de sublieme art direction, kostumering en make-up. De film is bovendien met een enorme flair en finesse gemaakt, in die zin is Met excuses voor het ongemak van Europese klasse.

Vloeibaar Staal van regisseur Flynn von Kleist gaat over vader en dochter die onder de rook van de hoogovens samenleven. Het 16-jarige meisje zorgt voor haar vader en hunkert naar de wijde wereld, weg uit de beklemming van die desolate plek. Elise van ‘t Laar zet een indrukwekkende rol neer als de dochter. De film overtuigt door de rauwe sociaal-realistische lading. Er wordt prachtig gebruik gemaakt van de desolate locatie.

Cowboys janken ook van regisseur Mees Peijnenburg belicht de innige vriendschap tussen Sven en Gijs, beiden 18 jaar oud. Wanneer de jongens tijdens een avondje uit in een vechtpartij belanden, wordt Gijs in een coma geslagen. Diens revalidatie staat centraal in het verhaal. Zullen de twee vrienden hun vriendschap weer kunnen oppakken? Het scenario is niet het sterkste punt van de film, maar de weemoedige toon is raak getroffen. En er wordt uitstekend geacteerd.

De film Patronen van regisseur Colin Huijser speelt zich af in het milieu van woonwagenbewoners. Henry keert na lange afwezigheid terug naar het kamp voor de bruiloft van zijn zus. Hij komt in een waar wespennest terecht, er vallen nogal wat rekeningen te vereffenen tussen de personages. De makers hebben er een larmoyant drama van gemaakt. Het groezelige onaangename milieu wordt sterk voor het voetlicht gebracht. Kees Prins excelleert in zijn hoofdrol als verraderlijke vader.

Indringers van regisseur David van Wassem betreft een heerlijk dromerige vertelling, overduidelijk geïnspireerd door het werk van Steven Spielberg. De film belicht de avonturen van twee brugklassers die in het bos een opvallende ontdekking doen. Indringers is spannend en meeslepend, sciencefiction voor de lage landen als het ware. Met weinig middelen er een optimaal resultaat uit weten te slepen, dat is knap. Een visitekaartje voor Hollywood?

Sacred Defense van regisseur Nima Monaghegh handelt over de Heilige Oorlog tussen Iran en Irak. Een Iraanse vader bevindt zich in de loopgraven. Wanneer zijn 13-jarige zoon zich meldt om mee te vechten, moet de vader kiezen tussen zijn familie en diens geloof. Het verhaal is gefilmd in een beklemmende ruimte, de tergende spanning grijpt de toeschouwer naar de strot. Het is een emotionele film, krachtig en minimalistisch gefilmd.

Regisseur Monaghegh is afkomstig uit Iran en vluchtte in 1996 met zijn ouders naar Nederland. De urgentie van Sacred Defense is imponerend.

Ulrik van Tongeren