De tv-serie Shokuzai wordt momenteel in de Nederlandse filmtheaters in zijn geheel vertoond. De Japanse regisseur Kiyoshi Kurosawa (Tokyo Sonata) heeft met een 270 minuten durende complexe psychologische thriller ruim de tijd genomen om zijn personages uit te diepen. Om die reden zou het zonde zijn om dit pakkende drama in een verkorte versie van bijvoorbeeld twee uur te aanschouwen.
De film begint met een flashback van vijftien jaar eerder, wanneer de 9-jarige Emili op school door een onbekende wordt meegenomen naar het gymnastieklokaal alwaar ze wordt verkracht en vermoord. In de eerste vier delen van serie wordt het lot van de opgroeiende vier vriendinnen van het vermoorde meisje belicht die worstelen met hun trauma’s waartoe de tragische gebeurtenis heeft geleid.
In alle vijf delen van Shokuzai (Boetedoening) speelt Asako (Kyoko Koizumi) de moeder Emili, een wraakengel van haar dochter. Ze houdt de vier vriendinnen medeverantwoordelijk voor de moord. Als een kwelgeest verschijnt ze telkens weer in hun levens om ze hieraan te herinneren. In het laatste deel wordt duidelijk wie verantwoordelijk is geweest voor de moord.
De vriendinnen worstelen vijftien jaar later ieder op hun eigen manier met de nasleep van de moord. Sae (Yu Aoi) krijgt problemen met haar seksualiteit en raakt verzeilt in een relatie met een angstaanjagende jaloerse man die haar vooral ziet als een porseleinen pop. Maki (Eiko Koike) is lerares geworden die een gewelddadige aanslag op haar klas weet af te wenden. Desondanks wordt zij door de ouders en de leiding van de school verantwoordelijk gesteld voor de aanslag. Dat is dubbel boete doen voor Maki.
Akiko (Sakura Ando) heeft zich inmiddels verschuild in een fantasiewereld om maar niet terug te hoeven denken aan de moord. Yuka (Chizuru Murakami) is ogenschijnlijk de meest zelfverzekerde van het viertal, hoewel zij de echtgenoten van haar nieuwe vriendinnen probeert in te palmen, waarmee zij in wezen haar onzekerheid verhult. Zij is de enige die zich niet laat intimideren door de moeder van Emili. In deze episode komen humor en tragiek samen. De overige afleveringen zijn zwaarwichtiger en soberder, doorspekt met een spannende tinteling.
Regisseur Kurosawa heeft altijd al horrorfilms gemaakt, hetgeen de geslaagde dreigende atmosfeer van Shokuzai verklaart. Met weinig middelen weet hij deze wurgende realiteit scherpte te geven, het geweld lijkt de personages vanuit elke hoek te bespringen. Wat sterk naar voren komt, is dat het boete doen ingebakken zit in de Japanse samenleving die in het teken staat van het streng naleven van waarden en normen. Het is vrijwel onmogelijk om je als individu hieraan te onttrekken.
Wat Shokuzai ook duidelijk maakt, is de ondergeschikte rol van de vrouw ten opzichte van de man in de Japanse samenleving. Altijd is er wel sprake van een gewelddadige partner die de vrouw beperkt in haar zelfontplooiing. De tv-serie is gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Kanae Minato die de verwoestende gevolgen van dergelijke relaties scherp wist neer te zetten in haar boek, waardoor dit, samen met de tv-serie, een taboedoorbrekende functie heeft gekregen.
Asako, de moeder van het vermoorde meisje, wordt op briljante wijze vertolkt door Kyoko Koizumi. Deze uitzonderlijk glamoureuze vrouw kent geen compassie en mededogen. Zij heeft haar wraakzucht niet onder controle en haar rol binnen de fatale reeks gebeurtenissen maar niet in de gaten. Tenslotte moet ook deze sterke vrouw ooit, evenals alle anderen, boete doen.
De serie maakt vooral indruk als tergend noodlotsdrama. Alle levens raken blijvend beschadigd door die ene fatale gebeurtenis op de school. Shokuzai mag dan een lange zit zijn, de marathonvoorstelling weet van de eerste tot de laatste minuut te boeien. Het is moeilijk om je los te rukken uit deze aangrijpende vertelling. Vanwege de lengte krijg je de tijd om de uiteenlopende thema’s te verwerken, en bovenal om mee te huiveren met de gekwelde personages.
Ulrik van Tongeren
Shokuzai (Lumière, 2012)