borgman 1

Dreigende en ontregelende film van Alex van Warmerdam. De regisseur noemt het zelf een horrorfilm, maar het is veeleer een gitzwarte komedie.

Borgman gaat over een welgesteld gezin dat op een dag onverwachts bezoek krijgt van een op het eerste gezicht sympathieke zwerver en diens handlangers. Er liggen tal van griezelige en gewelddadige momenten in de film opgesloten. Die zijn met name griezelig omdat het hoe en waarom lange tijd schimmig blijft. De film is tamelijk cryptisch, en tegelijkertijd niet te vergezocht.

De dreigende opening van Borgman, als we drie mannen onder leiding van een priester op jacht zien gaan in een bos, is typisch Van Warmerdam. De mannen jagen op zwervers die ondergronds leven. Zwerver Camiel Borgman (Jan Bijvoet) weet te ontsnappen en belt later aan bij het huis van Marina (Hadewych Minis) en Richard (Jeroen Perceval) met hun drie kinderen en kindermeisje.

Borgman vraagt of hij een bad kan nemen, hij is vies. Echtgenoot Richard is niet blij met die vraag en slaat de zwerver in elkaar. Omdat zij medelijden met de zwerver heeft gekregen, laat de vrouw hem via een achterdeur alsnog binnen. Vanuit het tuinhuisje waarin hij vervolgens gehuisvest wordt, bemoeit hij zich steeds meer met het gezin, wat tot een totale ontwrichting van het gezin leidt. De reden daarvan wordt tegen het einde duidelijk gemaakt.

Zwerver Borgman mag er dan met zijn lange haar en woeste baard uitzien als een soort Jezus, hij blijkt een duivels personage die met speels gemak over lijken gaat. ‘En zij daalden neer op de aarde om hun gelederen te versterken’, zo luidt de cryptische pseudo bijbeltekst waar de film mee begint, verzonnen door Van Warmerdam. De film laat op gedetailleerde wijze zien hoe Borgman en zijn trawanten hun duistere plannen op een merkwaardig beleefde manier uitvoeren.

De Nederlandse regisseur Van Warmerdam heeft zich nooit bezig gehouden met psychologische onderbouwing van zijn absurdistische vertellingen. Met Borgman doet hij dit op nog extremere wijze dan in zijn eerdere werk. De film behelst een woeste opeenstapeling van absurde scènes, doorspekt met droge galgenhumor. De nachtelijke escapades van Borgman laten hem soms gehurkt bovenop de vrouw des huizes zitten, terwijl zij en haar echtgenoot slapen. Dergelijke beelden zijn zowel grappig als ontregelend.

borgman 2

Om de Vlaamse acteur Jan Bijvoet de rol van Borgman te laten spelen, is ook al een geniale ingeving van Van Warmerdam geweest. Bijvoet speelt een sublieme rol, diens Vlaamse gemoedelijkheid en de duivelse inborst van de zwerver smelten op fraaie wijze tezamen. Van Warmerdam heeft het huis waar de film zich afspeelt zelf ontworpen en laten bouwen, hetgeen de totale controle tekent die de regisseur in handen wil hebben.

Die briljante eigenzinnigheid maakt zijn werk bijzonder en authentiek. Het was daarom geen totale verrassing dat Borgman eerder dit jaar geselecteerd werd voor het competitieprogramma van het filmfestival van Cannes. Het is alweer 38 jaar geleden dat een Nederlandse film in het hoofdprogramma van Cannes werd opgenomen. Van Warmerdam is momenteel de enige Nederlandse regisseur die internationaal meetelt.

Borgman is een bijzondere zwarte komedie die veel meer vragen oproept dan beantwoordt. Is Borgman de duivel of de redding van de mensheid? Met duivels genoegen werkt de regisseur naar dergelijke vragen toe. De film wordt vaak vergeleken met Funny Games van Michael Haneke. Wat beide films gemeen hebben, is dat ze gaan over een vreemdeling die het huis van een welgesteld gezin binnen dringt.

Bij Haneke gaat het voornamelijk over de verschrikkingen van het geweld, Van Warmerdam is minder eenduidig. De raadselachtigheid en het filosofische gewicht van Borgman overtroeven Funny Games. Met zijn achtste film heeft Van Warmerdam een hoogtepunt aan zijn tegendraadse oeuvre toegevoegd. Het goede nieuws is dat hij begonnen is aan zijn negende.

Ulrik van Tongeren

Borgman (Cinéarte, 2013), vanaf 29 augustus in de bioscopen.

 

Door ravage

Abonneer
Laat het weten als er

*

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties