Zijn we net aan de term participatiesamenleving gewend geraakt, vorige week in de troonrede uitgesproken door de koning, hetgeen inhoudt dat we voortaan voor elkaar gaan zorgen want het geld is op, laat journalist Joris Luyendijk weer eens van zich horen: Er komt een crisis aan, erger dan die waar we nu in zitten.
Luyendijk, die in The City van Londen werkt, beweert dat banken te groot zijn, bestuursleden niet weten wat er op de handelsvloer gebeurt, het kortetermijndenken regeert, het toezicht is ontoereikend en de financiële sector heeft de politiek in zijn zak. Is dit niet hetzelfde verhaal van weleer, toen na de val van de Muur alle remmen los waren gegaan? De financiële sector moest destijds dereguleren, want nodig voor een gezonde economie, en de toezichthouders zagen dat het goed was.
Neem ons land. Het volk werd in de loop van de jaren ’90 opgejut om op de pof te leven: te grote huizen, te dure auto’s, te veel aandelen. Een tweede huis? Eigen bezit is goed voor de economie! Je was een dief van je portemonnee wanneer je jezelf niet diep in de schuld stak, waarvan je een flink deel immers tóch terug kreeg. Tot de banken begonnen om te vallen. Gesubsidieerd neoliberalisme, noemt socioloog Wolfgang Streeck deze praktijk: ‘Het kapitalisme moet steeds opnieuw tijd kopen om niet aan zijn eigen tegenspraken ten onder te gaan.’
Oké, onze eigen schuld, maar waarom waarschuwden de politieke leiders ons dan niet? Daar waren ze niet toe in staat, ze verkeerden in een roes. Je werd beschouwd als loser wanneer je niet meeging in hun waan. Politici waren als drugsdealers die een zakje coke voor de neus hielden van een junk. De huidige leiders, weer van dezelfde middenpartijen, doen er niet voor onder. Ze weten het alweer niet en geven bij gebrek aan visie, want visie is vies, een nieuw soort oplossing: vanaf nu zorgen we voor elkaar. Een typisch crisisplan. Momenteel zijn er namelijk veel werklozen, maar hoe zit het wanneer je de hele week moet werken?
Het Londen van Luyendijk lijkt trouwens op de Amerikaanse film Inside Job (2010) van Charles Ferguson waarin hij het ontstaan van de crisis behandelt. Ferguson vertelt hoe de politiek, financiële wereld en wetenschap zo verstrengeld zijn geraakt dat een financiële crisis onmogelijk kon uitblijven. Het resultaat? Klanten voor miljarden opgelicht, werk/huis/auto kwijt en de schuldigen van de grootste bankroof aller tijden nog steeds aan de macht. Zou Obama Wall Street niet hervormen? Change! riep hij toch? Het eerste wat Obama deed toen hij aan de macht kwam, was een ‘Wall Street regering’ samenstellen.
In Nederland is het gelukkig toch anders, beweerde Wouter Bos in 2008 monter. Maar zap eens wat op de Nederlandse tv-kanalen en zie hoe het scherm is vergeven van economen en politici die warme banden onderhouden met het grote geld.
Ron Kretzschmar