Films over Alzheimer zijn onvermijdelijk tranentrekkers. Personages die hun geheugen verliezen terwijl hun dierbaren machteloos moeten toekijken, dat roept ontroering op. Vorig jaar vierde Michael Haneke triomfen met zijn Alzheimer-drama Amour. Dit jaar is het Still Mine, publieksfavoriet tijdens het onlangs gehouden festival Film by the Sea, die nu in de bioscopen in première gaat.
Deze Canadese film van regisseur en scenarist Michael McGowan behelst een intiem drama over een man en een vrouw die al meer dan een halve eeuw liefdevol samen zijn. John Cromwell speelt Craig, een nuchtere boer van 87 jaar, wiens vrouw Irene (Geneviève Bujold) haar geheugen langzaamaan kwijtraakt. Alzheimer slaat toe. De liefde tussen beiden is echter nog springlevend, hetgeen resulteert in een aantal gevoelige scènes.
Omdat Craig beter voor zijn vrouw wil zorgen, bouwt hij een huisje op zijn landgoed zonder het in acht nemen van de geldende bouwvoorschriften. Hij komt vervolgens in botsing met een overijverige gemeenteambtenaar. Deze bureaucratie leidt zelfs tot een rechtszaak, waarbij de oude man het risico loopt in de gevangenis te belanden. Met zijn eerste echte hoofdrol geeft Cromwell de taaie Craig indrukwekkend gestalte. Bujold als zijn vrouw is niet minder imponerend.
Het drama bevat, ondanks het serieuze thema, humor en is niet te sentimenteel. Vanwege de bureaucratische handelingen rondom het te bouwen huis, raakt het thema Alzheimer in relatie met ouderdom enigszins op de achtergrond. Om die reden is de film minder diepgravend geworden dan bijvoorbeeld Amour van Haneke of Away from Her (2006) van Sarah Polley. Maar de liefde voor elkaar tot aan het onvermijdelijke einde toe wordt prachtig verbeeld. Craig en Irene kunnen nog steeds van elkaars lichaam genieten, ondanks de dementie.
Op Film by the Sea werd tevens Vergiss Mein Nicht (Forget me Not) vertoond, een persoonlijke documentaire van regisseur David Sieveking over zijn moeder Gretel die op 70-jarige leeftijd al flink afgegleden is richting zware dementie. Gretel weet niet eens dat zij zich in het ouderlijk huis bevindt, terwijl zij zich afvraagt wie Malte, haar man, toch is. Het enige waar Gretel nog plezier aan beleeft, is het eten van taart en slapen.
De familieleden doen er alles aan om de vrouw te betrekken bij het familieleven. De wandelingen in het bos en therapie helpen niet echt. De fysieke aftakeling van de vrouw hangt samen met Alzheimer. Ooit was zij een activiste in de jaren ’60, een trotse en prachtige vrouw die vol overtuiging de vrije liefde bedreef. Haar man Malte, vitaal en jeugdig voor zijn leeftijd, houdt nog steeds van haar, terwijl Gretel wegglijdt in het mistige niemandsland van vergeten.
David Sieveking heeft een respectvol en teder portret van zijn moeder gemaakt. De foto’s en filmfragmenten uit het verleden leveren een wrange bijsmaak op, maakt het onontkoombare afglijden van de vrouw aangrijpend en pijnlijk om te zien. In een nagesprek tijdens de filmvertoning in Vlissingen viel het getal van 250.000 Alzheimer-patiënten in Nederland. Met de toenemende vergrijzing zal dit aantal explosief stijgen.
Goede zorg is een heikel punt in een tijd van grote bezuinigingen op de sector. Alzheimer-patiënten hebben gespecialiseerde zorg nodig. In de documentaire haalt Malte zijn vrouw weer uit een verzorgingstehuis omdat hij liever zelf voor haar wil zorgen, wat geen eenvoudige opgave is. Het is een grote uitdaging voor de gezondheidszorg om een balans te vinden tussen zorg verleend door de familie en professionele zorg.
Ulrik van Tongeren
Still Mine (ArtiFilm, 2012), nu in de bioscopen.