‘Iedereen die nu pleit voor het stopzetten van het sanctiebeleid met betrekking tot Zuid-Afrika, pleit voor apartheid.’ [Mandela, Wembley stadion, Londen, 16 april 1990]

Nelson Mandela, hét boegbeeld van de decennialange en immer voortdurende vrijheidsstrijd van de zwarte bevolking in Zuid-Afrika, is onlangs op 95-jarige leeftijd overleden. Terecht dat de wereld deze dagen stilstaat bij ‘s mans bijzondere leven en persoonlijke inzet voor een menselijker en rechtvaardiger bestaan in zijn land, een voormalige kolonie van Nederland.

De goedkope wijze waarop de commerciële media zich er dan vervolgens vanaf maken, is voorspelbaar en beschamend tegelijk. Ze trekken de eerder opgestelde necrologie uit de kast, indien nodig wat afgestoft, om vervolgens telefonisch quotes te lenen van BN’ers. Dat zijn veelal personen die weinig te maken hebben gehad met de anti-apartheidsstrijd, of erger, deze soms zelfs wisten tegen te werken.

Neem nou zo’n Ed van Thijn, in de jaren ’80 en begin ’90 burgemeester van Amsterdam en prominent PvdA-lid. ‘Nelson Mandela was de grootste persoonlijkheid die onze beweging ooit heeft voortgebracht’, aldus Van Thijn. Let vooral op de woorden ‘onze beweging’, alsof hij en zijn partij ook maar één moment onderdeel hebben uitgemaakt van de in Nederland gevoerde anti-apartheidsstrijd. Het tegendeel is waar.

De Amsterdamse PvdA, die een langdurig machtsblok vormt binnen de gemeenteraad, had in het geheel geen oren naar de daadkrachtige eisen die de anti-apartheidsbeweging destijds stelde aan de landelijke en lokale politiek. Speerpunt voor die strijd was het instellen van economische sancties tegen Zuid-Afrika. Zo werd het Amsterdamse college van burgemeester en wethouders middels vragen en acties herhaaldelijk aangespoord om de gemeentelijke contracten met Shell te verbreken en de invoer van Zuid-Afrikaanse kolen stil te leggen. Tevergeefs.

Als tegemoetkoming stond Van Thijn het toe dat het ANC een haveloos achteraf kantoortje in Amsterdam mocht openen, maar dat was slechts voor de vorm. Nadat duizenden anti-apartheidsactivisten in 1989 het Shell-laboratorium in Amsterdam-Noord omsingelden, reageerde Van Thijn zoals hij in wezen als politicus was: doortrapt. De mobiele eenheid trad op hardhandige wijze op, schoot het traangas zelfs de woningen binnen en reed met paarden in op zittende demonstranten.

Mandela bezocht na zijn vrijlating in 1990 Amsterdam. Op het bordes van de Stadsschouwburg werd hij met luid applaus begroet. Zijn gastheer echter, de zelfbenoemde burgemeester van Amsterdam, werd weggehoond op het moment dat hij de verzetsheld introduceerde. Morgen, in het kader van een eerbetoon aan Mandela, zal Van Thijn wederom prominent aanwezig zijn op de bijeenkomst ‘Samen door Mandela’ in datzelfde gebouw.

De kans is aanwezig dat ons geliefde nationale anti-racisme-/apartheidsopperhoofd zitting zal nemen naast Beatrix, nog zo’n hypocriet die zichzelf voor deze gelegenheid lijkt te hebben uitgenodigd. Kun je imagopunten mee scoren. Als grootaandeelhoudster van Shell investeerde de voormalige vorstin vrolijk mee in apartheid, zodat de Zuid-Afrikaanse militaire politie en het leger met inzet van jeeps en trucks hun vernietigende werk konden uitvoeren. Mooi, zo’n warm eerbetoon aan Mandela.

Alex van Veen