Wij wensen stopzetting van de sluipende overdracht van bevoegdheden aan de EU en, indien toch nieuwe bevoegdheden worden overgedragen, moet er een referendum worden gehouden waarin de Nederlandse bevolking zich over die bevoegdheidsoverdracht kan uitspreken.
Komende week is het precies een jaar geleden dat wij een oproep deden voor een referendum over de Europese Unie. De directe aanleiding daarvoor was de toespraak die de Britse premier David Cameron enkele dagen eerder had gehouden en waarin hij het “groeiende democratisch gat tussen de EU en haar burgers” hekelde. Inwoners van de Europese lidstaten, zei hij, “zijn steeds meer gefrustreerd doordat ingrijpende beslissingen niet in hun eigen parlement worden genomen. Europese leiders zijn verplicht deze zorgen serieus te nemen.” Cameron eindigde zijn verhaal met de aankondiging van een referendum in 2017, waarin de Britten zelf uiteindelijk het laatste woord zouden krijgen. “Als politicus moet je je volk vertrouwen”, concludeerde hij.
De opstelling van de Britse premier trof ons. Een zeldzaam woord van democratie en redelijkheid in de discussie over de Europese Unie. Doorgaans hebben politici wanneer het gaat om het Brusselse megaproject immers nergens grotere moeite mee dan met de stem van het volk. Uit bezorgdheid over de ‘democratische vervreemding’ (een term van de Raad van State) die de Nederlandse bevolking ten aanzien van de Europese ontwikkelingen ervaart, en uit verontwaardiging over de alsmaar voortgaande, sluipende machtsgroei van wat begon als een bescheiden samenwerking tussen de Europese natiestaten, pleitten wij er in onze reactie op de toespraak van Cameron voor, dat ook ons land een referendum zou uitschrijven.
Ons artikel leidde tot een overrompelend aantal steunbetuigingen. Gaandeweg sloten zich steeds meer mensen aan bij het ‘Burgerforum-EU‘ – want zo noemden we ons. Uit alle hoeken van het land. Uit alle wegen van het leven. Een garagehouder uit Zeist, een hoogleraar uit Groningen, een consultant uit Maastricht. Een websitebouwer uit Amstelveen. Over veel dingen bestaan verschillen tussen ons – het Burgerforum is geen partij of eenduidig gezelschap – maar over één ding waren en zijn we het eens: nadat de bevolking zich in 2005 met grote meerderheid uitsprak tegen het ‘Grondwettelijk Verdrag’ zijn de bevoegdheden van Brussel geenszins ingedamd maar juist exponentieel gegroeid. De EU trekt steeds meer macht naar zich toe, geleidelijk aan, stapje voor stapje, en uniformeert tot een one-size-fits-all Europa dat de diversiteit van ons continent geweld aandoet.
Ons Burgerforum-EU vertegenwoordigt mensen die menen dat dit niet langer zomaar kan doorgaan. Zonder democratisch mandaat, zonder de uitdrukkelijk gevraagde steun van de bevolking, mag de optuiging van een Verenigde Staten van Europa – zoals die nu in de achterkamertjes gaande is – niet voort gaan. Met onze groep besloten we daarom een petitie op te stellen, waarin wij parlement en regering vroegen om toe te zeggen dat de Nederlandse bevolking zich in een referendum mag uitspreken over de wenselijkheid van de overdracht van verdere bevoegdheden van het nationale niveau naar Brussel. De vorm waarin die bevoegdheidsoverdracht plaatsvindt doet daarbij niet ter zake: het kan gaan om verdragswijziging, maar ook om overdracht met behulp van andere instrumenten. Volgens het staatsrecht zijn dergelijke referenda toegestaan, en kan de Kamer daar eenvoudig toe besluiten.
Op 26 maart 2013 overhandigden wij onze petitie – met ruim 54.000 handtekeningen – aan de Tweede Kamer. Na het – hou u vast! – een volle tien maanden te hebben aangehouden zal ons parlement zich er – als het goed is – komende dinsdag nu eindelijk over buigen. Maar met welk argument zal de Tweede Kamer de Nederlandse bevolking kunnen weigeren om zich direct uit te spreken over de voortgaande Europese machtsgreep? Ja, als je er bij stilstaat: waarom zouden de inwoners van Nederland zich eigenlijk niet uitdrukkelijk mogen uitspreken over de toekomst van hun eigen land?
De keuze is zo simpel. Willen de Nederlanders geleidelijk hun democratische zeggenschap verliezen en opgaan in een federale Europese staat – die ons de mogelijkheid ontneemt om fundamentele beslissingen over onze toekomst zelf te nemen? Of zien zij juist in hun nationale huis de beste mogelijkheid om stand te houden in de wereld van de 21ste eeuw? Willen zij inderdaad dat het parlement in Den Haag een soort provinciale staten wordt – een orgaan dat over de uitvoering of de details van beleid gaat, maar niet meer over de grote politieke vragen? Of willen zij dat de Europese Monetaire Unie wordt ontmanteld, en de EU wordt hervormd en teruggebracht tot een bescheiden organisatie die ruimte laat voor de diversiteit van de lidstaten, en slechts de onderlinge handelsbetrekkingen faciliteert, zonder politieke ambities?
Pas nadat deze fundamentele keuze aan de burger is voorgelegd, zou duidelijk kunnen worden of en hoe het Europese project kan voortgaan, afhankelijk van de uitkomst. Wel of niet als deelstaat Nederland opgaan in een Europese staat, wel of niet samengaan in een Verenigde Staten van Europa (zoals Eurocommissaris Viviane Reding het op dinsdag 7 januari verwoordde), die als één land opereert en uiteindelijk één regering kent? We staan voor een existentiële keuze die alleen de burgers in gezamenlijkheid zelf kunnen maken. Onze hoop is dat de Tweede Kamer onze bezorgdheid over de democratische vervreemding door Europa deelt en gehoor geeft aan onze oproep om een referendum uit te schrijven bij de eerstvolgende machtsoverdracht naar Brussel.
Thierry Baudet, auteur van De Aanval op de Natiestaat
Paul Cliteur, co-auteur van Dirk Verhofstadt in gesprek met Paul Cliteur
René Cuperus, medewerker Wiardi Beckman Stichting
Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie Universiteit van Amsterdam
Arjo Klamer, hoogleraar economie Erasmus Universiteit Rotterdam
Ad Verbrugge, filosoof aan de Vrije Universiteit van Amsterdam
Twan Tak, emeritus hoogleraar staatsrecht, Universiteit Maastricht
Jos Teunissen, hoogleraar staats- en bestuursrecht, Open Universiteit
Tom Zwart, hoogleraar mensenrechten, Universiteit Utrecht