De Nederlandse overheid moet burgers goed voorlichten over de gevolgen van terreurdreigementen. Onnodige geheimhouding verstoort die overheidstaak en brengt de burgerij in gevaar.
De Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) van het ministerie van Veiligheid en Justitie denkt dat de kans op een terroristische aanslag in Nederland reëel is. De dreiging is nu op het een na hoogste niveau en dus substantieel. De argumentatie daarvoor is diffuus en gedeeltelijk zelfs onwaar. De Nederlandse burger merkt helemaal niets van een kritieke situatie.
De NCTV suggereert dat er in Nederland een grote terreurdreiging uitgaat van jihadstrijders die uit Syrië zijn teruggekeerd in Nederland. Het gaat dan om ruim twintig (!) avonturiers met en zonder gevechtservaring. Waartegen die dreiging is gericht, zegt de NCTV niet. Dat kan strategie zijn, maar de NCTV geeft in het bericht ook geen aanwijzingen wanneer de dreiging zich zou kunnen gaan manifesteren en blijkt niet in staat de Nederlandse burger duidelijk te maken waarom er sprake is van een substantiële dreiging.
Drones boven woonwijken
Justitie zelf neemt een hele serie maatregelen om de mogelijke dreiging van deze twintig jihadstrijders in te dammen. Het is relatief eenvoudig persoonlijke gegevens, mobiliteit en activiteiten, zowel in de echte als in de digitale wereld in kaart te brengen. Zeker met de hulp van welzijnswerkers, wijkagenten, informanten, familieleden en buurtgenoten. Vervolgens worden paspoorten vervallen verklaard, reisgegevens uitgebreider vastgelegd, ronselaars vervolgd en in hechtenis genomen en financiële tegoeden bevroren.
Vanzelfsprekend worden de twintig potentiële terroristen door civiele, militaire en politie-inlichtingendiensten afgeluisterd, onder (camera-)observatie gesteld en hun telefoons en computers gehackt. De samenwerking tussen politie en defensie laat het zelfs toe om boven woonwijken drones in te zetten. En tot slot is er nog de mogelijkheid deze jihadstrijders preventief op te sluiten. Over welke substantiële dreiging hebben we het dan nog?
Het is een ware prestatie van een klein aantal uit Syrië teruggekeerde jongelui om het Nederlandse veiligheidsapparaat compleet te gijzelen, de hele Nederlandse samenleving te ontwrichten en eigenlijk niets anders te doen dan een aanslag op de schatkist te plegen. Een normaal denkend mens komt al snel tot de conclusie dat deze twintig jihadstrijders volledig zijn kaltgestelt. Dan kan je als overheid moeilijk volhouden dat er van deze twintig jongelui een substantiële terreurdreiging uit gaat.
Hoewel de argumentatie van de overheid aan alle kanten rammelt, blijft het dreigingsniveau toch gehandhaafd. Het lijkt dan aannemelijk dat justitie beschikt over andere gegevens, bijvoorbeeld uit het buitenland, die de Nederlandse overheid zoveel angst inboezemen dat zij zich gedwongen voelt over te gaan tot het doen van exorbitant hoge uitgaven voor beveiligingsdoeleinden en het dreigingsniveau hoog houdt.
Meer verantwoording
Bob Hoogenboom, hoogleraar politie- en veiligheidsstudies, zegt in een artikel in Trouw dat de overheid meer verantwoording moet afleggen over ‘draconische beveiligingsmaatregelen’ rondom de aanstaande nucleaire top. Hij wil ook een onderzoek naar de dreigings- en risicoanalyses. Met hem zeg ik ‘wat geheim is, moet geheim blijven’. Maar er wordt nu te veel informatie achtergehouden die openbaar gemaakt had kunnen of zelfs had moeten worden. Geheimhouding kan ook voortvloeien uit faalangst van beleidsmakers, bestuurders en politici, gevoed door onwetendheid en gevreesde imagoschade.
De Nederlandse overheid heeft een belangrijke rol in de voorlichting aan de burgers op momenten dat het land groot gevaar loopt vanwege terroristische aanslagen. Die burgers moeten zo goed mogelijk worden geïnformeerd over de gevaren die zij kunnen lopen. Onnodige geheimhouding verstoort die overheidstaak en brengt de burgerij onvermijdelijk in gevaar.
De overheid schiet te kort wanneer er een overtuigend verhaal moet worden verteld over de noodzaak van epische beveiligingsmaatregelen. Het lijkt sexy om geheimzinniger te doen dan strikt noodzakelijk. De burger wordt dan essentiële gegevens onthouden. Voorlopig blijft de NCTV met droge ogen beweren dat de dreiging afkomstig is van een klein groepje jihadstrijders uit Syrië. Dat is een drogreden, stemmingmakerij.
Kees Jan Dellebeke