De Amerikaanse regisseur Wes Anderson schept uitbundige en fantasierijke universa. Met The Grand Budapest Hotel heeft hij zijn meest uitzinnige film tot nu toe gemaakt.
Het verhaal speelt zich af in en rondom een roze luxehotel dat onderdeel uitmaakt van een kuuroord, gesitueerd hoog in de bergen van het fictieve Oost-Europese land Zubrowka dat verscheurd wordt door het opkomend fascisme. Zubrowka is een door Anderson bedacht fantasieland, dat echter herinneringen oproept aan de fictieve landen in het klassieke filmwerk van Billy Wilder en Ernst Lubitsch.
Evenals zijn befaamde voorgangers heeft Anderson een feilloos gevoel voor het schrijven van spitse dialogen en heeft tevens een rijk arsenaal aan humor in bezit. Dit, gevoegd aan zijn geniale visuele verbeeldingskracht, heeft geleid tot een film die kleurrijk en meeslepend van het doek spat. Met zo’n twintig personages, zich afspelend in drie tijdsperioden (1985, 1968 en 1932), lijkt het een complex verhaal, maar de regisseur heeft het op meesterlijke wijze overzichtelijk gehouden.
Hoofdmoot van de film speelt zich af in het jaar 1932. Hart en ziel van The Grand Budapest Hotel is Monsieur Gustave, de charmante conciërge van het hotel, briljant vertolkt door Ralph Fiennes. Gustave doet alles voor zijn gasten, maar weet vooral stokoude en stinkend rijke weduwen te behagen. Wanneer een favoriete minnares van hem wordt vermoord, valt de verdenking op Gustave, die zowel aan de politie als aan een bende nazi’s moet zien te ontsnappen. Dat levert kluchtige achtervolgingen in een hectisch tempo op.
Opvallend ten opzichte van het gangbare werk van Anderson is dat deze film, met de verbeelding van het opkomend fascisme, een duistere lading heeft meegekregen. De film bestaat uit een splijtende combinatie van schalkse humor en ontregelende wreedheid, er vallen opvallend veel doden. Dat is totaal nieuw voor de regisseur.
Het kloppend hart van de vertelling is de vriendschap tussen Gustave en de piccolo Zero (Tony Revolori) die in het hotel is komen werken. Samen beleven ze de wilde avonturen, inclusief een ontsnapping uit een gevangenis, een scène die intussen te boek staat als de meest gedetailleerde en hilarische ontsnapping ooit op film gezet. Dit tomeloos gedetailleerde universum van Anderson heeft een onvergetelijke grandeur, en een hartverscheurende nostalgie naar een tijd toen hoffelijkheid en fatsoen nog belangrijk waren.
Gustave mag dan een charmante en charismatische schavuit zijn, hij belichaamt evenzeer de humanistische waarden die later vertrapt zullen worden door de laarzen van de nazi’s. Zoals gespeeld door de magnifieke Ralph Fiennes is Gustave een van de onvergetelijke personages uit het oeuvre van Wes Anderson. Fiennes acteerwerk is vergelijkbaar met die van de charismatische en doortrapte vaderfiguur, gespeeld door Gene Hackman in het vroegere meesterwerk van Anderson, The Royal Tenenbaums (2002).
Er valt veel te beleven in The Grand Budapest Hotel, een betoverend kijkspel. Aankleding en decors zijn adembenemend. Soms doet de film terugverlangen naar de rustpunten in het voorafgaande werk van Anderson. Momenten van stille reflectie zitten voornamelijk aan het begin en aan het eind van de film, dan mogen de tranen vloeien. Wederom zijn we getuige van talloze maffe personages die vaak maar een paar seconden in beeld zijn. Ze worden vertolkt door een rijke galerij aan grote acteurs, een enorme overdaad aan talent.
The Grand Budapest Hotel maakt nieuwsgierig naar het toekomstige werk van Wes Anderson. Gaat hij verder op de ingeslagen weg richting grotere, epische films, of keert hij terug naar zijn eerdere intieme familiedrama’s, vergelijkbaar met The Royal Tenenbaums, The Darjeeling Limited en Moonrise Kingdom? Het is een spannende vraag. Wat de meest eigenzinnige en oorspronkelijke Amerikaanse regisseur ook gaat doen, het zal in ieder geval altijd het bekijken waard zijn.
Ulrik van Tongeren
The Grand Budapest Hotel (Warner, 2014), nu in de bioscopen.