Het Holland Animation Film Festival (HAFF) in Utrecht opent dit jaar met Cheatin’ van de 68-jarige Amerikaan Bill Plympton, een animator van de oude stempel die zijn films nog analoog maakt, zonder toepassing van digitale technieken. Plympton doet bijna alles zelf waardoor de productie van Cheatin’, met eigen geld gemaakt, vier jaar in beslag nam.
Het is een liefdesthriller. Een man vermoedt dat zijn vrouw overspel pleegt en raakt daar totaal van in de war, om vervolgens zelf vreemd te gaan. Het resultaat is een wervelend meesterwerk. Plympton stelt zijn lange animatiefilms samen met gebruikmaking van dertig- tot veertigduizend zelfgemaakte potloodtekeningen. Die ogen weliswaar rommelig, maar hij weet er toch een vloeiende film van te maken.
Cheatin’ is een film die bol staat van inventieve beeldgrappen en verrassende transformaties. Het is een genot om te zien hoe de regisseur met minimale middelen een persoonlijke visie op de wereld weet neer te zetten. Zijn signatuur spat ervan af, heel wat anders dan de onpersoonlijke digitale animatie die intussen de media domineert. Met zijn schetsmatige tekeningen grijpt Plympton terug naar een klassieke filmstijl. Qua onderwerpkeuze heeft zijn werk een aangename subversieve ondertoon.
Regisseur Michel Gondry (Eternal Sunshine of the Spotless Mind) is een creatieve duizendpoot die zelfs al een aantal Hollywoodfilms heeft gemaakt. Met Is The Man Who Is Tall Happy? begeeft hij zich op het terrein van de animatiefilm. Gondry interviewt de 84-jarige Amerikaanse taalkundige en linkse politiek activist Noam Chomsky. Het is een speelse kennismaking geworden met de denkwereld van Chomsky, met de nadruk op de taalkundige en filosofische visie van de wetenschapper, politiek komt nauwelijks aan bod.
Chomsky windt zich wel op over de behandeling van de zigeuners in Europa, wat hij vergelijkt met een tweede Holocaust. Gondry etaleert zijn onkunde wat betreft de diepe denkwereld van Chomsky. De wetenschapper moet moeite doen om zijn ingewikkelde theorieën begrijpelijk te maken. Het onbeholpen Engels van de Franse regisseur contrasteert fraai met de gedragen volzinnen van de denker.
Met zijn simpele animaties weet Gondry de diepgravende gedachtenwereld van de filosoof van een speelse twinkeling te voorzien. Vooral de jeugdherinneringen hebben memorabele beelden opgeleverd. Het is verfrissend om een interview op een indirecte wijze te volgen. 95 Procent van de film bestaat uit animatie die doelbewust primitief is gehouden, bijna kinderlijk en speels toegepast. Evenals Plympton is Gondry wars van digitale middelen en maakt het liefst gebruik van ouderwetse tekenfilmtechniek.
Gondry is een filmmaker die graag risico’s neemt en de grenzen aftast. Daarom is de wijze waarop hij het briljante brein van Chomsky onderzoekt zo’n meeslepende ervaring geworden. Hij wilde de film snel maken voordat de oude wetenschapper overleden zou zijn. De vergankelijkheid van het leven is een constante in de film, waarin Chomsky eigenlijk niet wil spreken over zijn overleden vrouw. Gondry toont vervolgens een jong koppel dat fietst, hetgeen het zwijgen van de oude man verrassend aangrijpend maakt.
Ulrik van Tongeren
Holland Animation Film Festival, van 19 t/m 23 maart in het Louis Hartlooper Complex te Utrecht. Voor verdere informatie, raadpleeg de website.