Pakkend en overtuigend gevangenisdrama over een jongeman die probeert te overleven in een onmenselijk systeem.

Het gevangenisdrama is een apart filmgenre. Iedere bajes is een wereld op zich, met een hiërarchie en de rituelen die daarbij horen. Aan de hand van een gewelddadige jonge crimineel wordt in Starred Up de kijker ondergedompeld in de helse realiteit van een gevangenis in Engeland.

Eric Love (Jack O’Connell) is negentien jaar en wordt aan het begin van de film van een jeugdinrichting naar een gevangenis voor volwassenen verplaatst. Starred up is de term voor een dergelijke verplaatsing. Deze onhandelbare jongeman moet getemd worden. Eric is daar echter niet van gediend. Zijn binnenkomst is gedwee, waarna hij tekeer gaat met de filosofie dat de eerst klap een daalder waard is.

De film tekent zijn gewelddadige ontwikkeling tot een geharde bajesklant. Met een bijkomende complicatie, want zijn vader bevindt zich in dezelfde gevangenis. Beroepscrimineel Neville (Ben Mendelsohn) heeft Eric’s jeugd niet meegemaakt en eigent zich de vaderrol toe. De vader-zoon relatie vormt het hart van de film. Gaandeweg wordt duidelijk dat de jongeman zijn eigen weg wil gaan en geen behoefte heeft aan een familieband. De duivelse strijd tussen vader en zoon leidt tot een dramatische ontknoping.

Starred Up werd gefilmd in een Noord-Ierse gevangenis in Belfast en speelt zich af in Engeland. De Schotse regisseur David Mackenzie heeft er een sober en uitgebeend drama van gemaakt. Scenarioschrijver Jonathan Asser deed jarenlang dienst als therapeut in gevangenissen en heeft zijn ervaringen in het scenario verwerkt. Therapie is een belangrijke zijlijn in het verhaal. Het mag dan niet de problemen oplossen, het is wel een belangrijke uitlaatklep voor frustraties.

De authenticiteit is overweldigend, de helse bajeswereld wordt overtuigend vormgegeven. De onderhuidse spanning is tergend, en zodra het geweld losbarst is dat evengoed onthutsend en rauw realistisch. Het lichamelijke aspect komt sterk naar voren; de gevangenen moeten zich trainen tot ware vechtmachines om te kunnen overleven in dit systeem.

Alle clichés die we kennen van gevangenisfilms komen aan bod, zoals de kwetsbaarheid van het individu zodra men onder de douche staat. En het eerste wat Eric bij aankomst in de gevangenis doet, is van een tandenborstel een steekwapen maken. Wanneer de gevangenen buiten gelucht worden, is er uiteraard sprake van verschillende fracties: bij welke groep hoor je, om te overleven moet je ergens bij horen.

Dit soort clichés zijn altijd aangenaam. De vraag is of de filmmakers daar wat aan kunnen toevoegen. Daar zijn ze met Starred Up in geslaagd. De relatie tussen vader en zoon mag dan de centrale dramatische kern van de film zijn, het is evenzeer een bijna sociologische ontleding van een onmenselijk systeem. De daders zijn op een of andere manier ook slachtoffers, ze zitten gevangen in een eindeloze spiraal van geweld.

Starred Up is zowel een spannend gevangenisdrama als een sociale aanklacht. De film wordt gedragen door ijzersterke vertolkingen van Jack O’Connell als de woeste Eric en de Australische karakteracteur Ben Mendelsohn als diens vader. De overige rollen zijn behoorlijk authentiek, wat de film tot een waarheidsgetrouwe verbeelding van een gevangenisleven maakt.

Ulrik van Tongeren

Starred Up (Cinemien, 2013), vanaf 22 mei in de bioscopen.