Raadselachtige en lugubere thriller over een man die een dubbelganger heeft.
Iedereen heeft wel ergens op aarde een dubbelganger rondlopen, zo luidt het. Enemy van de Canadese regisseur Denis Villeneuve bewijst dat we maar beter ons evenbeeld niet kunnen tegenkomen. Dit thema is natuurlijk ideaal voor lugubere vertellingen. Gebaseerd op het korte verhaal The Double van de Portugese schrijver José Saramago heeft de filmmaker een beklemmende uitwerking gemaakt.
Adam (Jack Gyllenhaal) is een kleurloze universiteitsprofessor wiens leven op zijn kop wordt gezet wanneer hij in een speelfilm zijn evenbeeld ziet. In eerste instantie raakt hij geïntrigeerd, waarna het een obsessie voor hem wordt om erachter te komen wie die derderangs acteur, genaamd Anthony en eveneens gespeeld door Gyllenhaal, nu eigenlijk is. Meesterlijk zet de acteur beide identiek uitziende mannen neer met al hun overeenkomsten en verschillen.
Enemy is een opeenstapeling van raadsels. Wat vooral beklijft, is de naargeestige sfeer van de film. Het verhaal wordt getoond in geelgrijze tinten in een onwerkelijke omgeving in de Canadese stad Toronto. Adam’s zoektocht naar diens mysterieuze dubbelganger is uitgewerkt als ware het een thriller van Hitchcock. Zodra Adam en Anthony elkaar ontmoeten, ontspint zich een bizar psychodrama.
Identiteitscrisis is zeker een van de essentiële handvatten om de film te doorgronden. Toch wordt de kijker voortdurend op het verkeerde been gezet omdat de filmmaker niet alle stukjes van de puzzel prijsgeeft. En het verbijsterende en uiterst lugubere slotbeeld zet alles weer op losse schroeven. De vraag die zich opdringt is of Adam en Anthony werkelijk twee verschillende personages zijn of juist een en dezelfde persoon.
Enemy roept wel meer vragen op maar het is vooral een ongemakkelijke film om te ondergaan. De sombere en naargeestige sfeer is indringend, hetgeen door de harde en beangstigende muziek van Danny Bensi en Saunder Jurriaans nog eens extra wordt versterkt. Villeneuve is een regisseur die de kijker graag de duimschroeven aandraait. In Prisoners (2013), zijn vorige film, gijzelt een vader een vermeende ontvoerder van zijn dochter. Hij ketent de man vast en martelt hem meedogenloos om erachter te komen wat er met zijn dochter is gebeurd.
Prisoners was een mainstream productie, Enemy is op kleinere schaal uitgewerkt. Wat beide films gemeen hebben, is dat ze een duistere en beklemmende wereld tonen waar zekerheden voortdurend onderuit worden gehaald. Villeneuve is eigenlijk een ideale chroniqueur van de naargeestige en onzekere staat waarin we ons bevinden. Hij is daarmee een van de interessantste regisseurs van dit moment.
Ulrik van Tongeren
Enemy (Filmfreak Distributie, 2013), nu in de bioscopen.