
Donderdagavond vond de opening plaats van de vijfde editie van World Cinema Amsterdam, een festival met kleine, onafhankelijk geproduceerde niet-westerse films die wel degelijk een breed publiek aanspreken.
Openingsfilm is het Israëlische rechtbankdrama Gett, The Divorce Trial of Viviane Amsalem, geregisseerd en geschreven door Shlomi en Ronit Elkabetz, broer en zus. Ronit speelt bovendien de hoofdrol van Viviane, een vrouw die al jaren probeert te scheiden van haar echtgenoot. Het is het derde deel van een trilogie over een huwelijkscrisis, maar deze film kan zonder voorkennis van de eerste twee bekeken worden.
In Israël kan een vrouw niet zomaar scheiden, een religieuze rechtbank met drie rabbijnen moet hierover een oordeel vellen. De vrouw moet een ‘gett’ krijgen, een handgeschreven document waarmee haar scheiding van kracht wordt. De echtgenoot moet zijn toestemming daarvoor geven, zonder kan de scheiding geen doorgang vinden. De film vangt aan na drie jaar vruchteloze rechtszittingen omdat echtgenoot Elisha (Simon Abkarian) halsstarrig weigert.
De film tekent de wanhopige strijd van een vrouw om haar recht te behalen binnen een patriarchaal rechtssysteem. Gett is een sobere en minimalistische verbeelding van een tergende rechtsgang. De drie rabbijnen die recht moeten spreken zijn uitgesproken vrouwonvriendelijk en beschermen de ondergeschikte rol van de echtgenote binnen het huwelijk. De film speelt zich enkel af in de rechtszaal en een wachtkamer waardoor er een claustrofobische situatie ontstaat.
Om de paar maanden vindt er wel een rechtszitting plaats voor Viviane waarvan de uitkomst al bij voorbaat vaststaat. De steeds wanhopiger wordende vrouw is in een steekspel verwikkeld met haar passief ogende echtgenoot. Wanneer zij na vijf jaar procederen geen steek verder komt, barst bij haar de bom. De tergende woede-uitbarsting wordt door Ronit Elkabetz briljant geacteerd, al maakt ze nog meer indruk met het uitbeelden van Viviane’s stille wanhoop, terwijl haar bleke gelaat in wanhoop plooit.
Rechtbankdrama’s brengen meestal een theatraal gevoel teweeg vooral omdat het verhaal zich grotendeels in de rechtszaal afspeelt. Het is lastig om het boeiend te houden, een dergelijk drama leunt op de kracht van de dialogen. Gett kent een nog grotere soberheid dan eerdere rechtbankdrama’s. Ondanks deze strakke aanpak blijft de film twee uur lang boeien omdat de regisseurs er wat zwarte humor in hebben verwerkt. Het dramatische gewicht rust volledig op de schouders van Ronit Elkabetz. Haar aangrijpende vertolking vormt het absolute hoogtepunt van deze tergende aanklacht tegen een vrouwonvriendelijk juridisch systeem.

Het programma-onderdeel ‘Hello Kazachstan!’ bevat vijf recente films uit dat land. The Owners van regisseur Adilkhan Yerzhanov is een zwarte komedie over woningnood in Kazachstan. 25-jarige John, zijn tienerbroer en epileptische zusje zijn hun woning in de grote stad uitgezet. Op het platteland hebben ze nog een huisje van hun overleden moeder. Probleem is dat de buurman dit huis in bezit heeft genomen en van de politie hoeven de jonge mensen ook al geen hulp te verwachten.
Dit had een sociaal-realistische aanklacht tegen woningnood op kunnen leveren, ware het niet dat de regisseur er een springerige en tegendraadse komedie van heeft gemaakt. Ondanks de tragiek en noodlottige afloop is The Owners een merkwaardige en onvoorspelbare film geworden. Op gepaste momenten beginnen de acteurs te dansen, en dan meestal ergens op de achtergrond. Dat moet wel een ode zijn aan de vroege films van Godard. Yerzhanov lijkt tevens geïnspireerd te zijn geraakt door het werk van Vincent van Gogh, daar de film visueel verrassend inventief en speels oogt.

Dat speelse element is zeker ook aanwezig in Adventure van regisseur Nariman Turbebayev. Het is een soort romantische komedie geworden over een beveiliger van een kantoorgebouw die uit zijn routineuze bestaan gewekt wordt door een mysterieuze jonge vrouw. Het een vreemde en sfeervolle film, geënt op het korte verhaal Witte Nachten van Dostojevski. Een dromerige bespiegeling over de liefde in een grote stad in Kazachstan.
Films uit Kazachstan, die de laatste tijd op meerdere internationale filmfestivals worden vertoond, zetten de kijker onverwacht op het verkeerde been. Dergelijke onvoorspelbaarheid is tegenwoordig zeldzaam in de hedendaagse cinema.
Ulrik van Tongeren