26

Hans Joachim Meyer, geboren in 1924, is vrijdagnacht in zijn slaap overleden. Het simplistische label ‘antizionist‘ doet geen recht aan de diep doorleefde opvattingen van de man.

Hajo verdroeg op grond van aanleg, opvoeding en persoonlijke ervaring niet het kleineren en buitensluiten van anderen. Voor hem had het zionisme lang geleden het karakter van emancipatiebeweging voor joden verloren en zich ontwikkeld tot een ideologie die onderdrukking en uitsluiting juist rechtvaardigt. En dat in het Midden-Oosten tegenover de Palestijnen daadwerkelijk en steeds extremer in praktijk brengt.

Hij beschouwde het zionisme daarom als het diepste verraad aan het jodendom, waar hij zich de erfgenaam van voelde: een 19e-eeuws verlichte, humanistische en inclusieve bejegening van mens en wereld. De staat Israël, als primaire beheerder, vertolker en uitvoerder van het hedendaags zionisme kon daarom, mild uitgedrukt, geen genade in zijn ogen vinden.

Hij had daarbij weinig oog en minder nog geduld voor de ook in het zionisme aanwezige tragische kant: de welhaast onontkoombare scheefgroei-door-succes van een beweging, die van oorsprong was voortgekomen uit emancipatoire motieven, maar juist door haar welslagen tegenover derden verkeerde in haar tegendeel. Voor Hajo was van absolute strekking het woord uit Exodus (Statenvertaling): “Gij zult ook den vreemdeling geen overlast doen, noch hem onderdrukken; want gij zijt [zelf] vreemdelingen geweest in Egypteland.”

Hij beschouwde de politiek van de staat Israël tegenover de Palestijnen als het dagelijks met de voeten treden van dit gebod. Dat maakte, zo klein als hij was van postuur – hij sprak over zichzelf als ‘Hajo met de korte beentjes’, met zelfspot, maar ook met dankbaarheid, want hij meende dat zijn kleine gestalte hem had geholpen bij het naleven van de eerste opdracht op de appelplaats en in het kamp Auschwitz: niet, nooit, nooit opvallen – een welhaast Bijbelse boosheid in hem los.

Vrijdagnacht is hij gestorven, deze opvallende man, een week nadat hij in groot gezelschap zijn 90ste verjaardag gevierd heeft waar hij samen met zijn vrouw Chris voor alle aanwezigen nog een stuk van Sibelius heeft gespeeld, op door hemzelf gebouwde violen; en anders dan zijn beulen ooit met hem voorhadden, is hij vredig weggegleden in zijn slaap. Gestorven op de dag dat in The New York Times zijn naam als eerste boven een grote advertentie prijkte: ‘Survivors and Descendents of Survivors of Nazi Genocide Condemn the Massacre of Palestinians in Gaza.’

Een overlever is overleden. Een strijdbare geest, een compromis- maar geweldloze strijder, een Rechtvaardige onder de Mensen.

Jaap Hamburger

Voorzitter Een Ander Joods Geluid

 

Vraaggesprek met Hajo Meyer

In 2003 verscheen het boek Het einde van het jodendom waarin Meyer beschrijft hij hoe de holocaust werelden verloren deed gaan en de joden tot collectieve paranoia dreef en hoe dat weer tot onderdrukking en vernedering van de Palestijnen heeft geleid. “Het is een volstrekte vergissing om te denken dat je gaskamers nodig hebt om een moordenaar te zijn. Ook zonder gaskamers kan je mensen kapot maken, door ze onderwijs te onthouden, door ze te negeren en te vernederen.” Marina Groen sprak destijds met hem, lees hier het interview terug.

 

Door ravage