In Citizenfour wordt geschiedenis geschreven. Het is een spannende documentaire die een realistische kijk geeft op een huiveringwekkende werkelijkheid. Klokkenluider Edward Snowden wordt geportretteerd vlak voordat hij met zijn onthulling kwam. Onder het pseudoniem ‘Citizenfour’ zocht Snowden begin vorig jaar contact met de gelauwerde documentairemaakster Laura Poitras. Er komen ook andere klokkenluiders in beeld, maar het accent ligt op Snowden.
Waar het in Citizenfour om gaat is dat in naam van nationale veiligheid de Amerikaanse regering alle wetten inzake privacy schendt. In de nasleep van 11 september 2001 werd met de NSA (National Security Agency) een immens apparaat in werking gezet om burgers te controleren. De Amerikaanse regering werkt samen met internetbedrijven, die digitale informatie voor hun opslaan.
Het draait in de documentaire om het moment wanneer Snowden in zijn hotelkamer in Hong Kong een ontmoeting heeft met de journalisten Glenn Greenwald en Ewan MacAskill van The Guardian. Belangrijke motivatie voor de onthulling aan de pers van de ex-medewerker van het NSA is om deze informatievergaring van de overheid aan de kaak te stellen. De rechten van burgers worden geschonden door een democratisch gekozen regering.
De documentaire is doorspekt met paranoia, want Snowden en beide journalisten zijn zich ervan bewust dat de Amerikaanse overheid ze op de hielen zit. Hij komt in de documentaire op sommige momenten nerveus over, op andere momenten is hij nuchter en idealistisch. Er is veel geheimzinnigheid, maar ook droge humor tijdens deze legendarische ontmoeting. Snowden en Greenwald communiceren via briefjes die daarna versnipperd worden, want de muren hebben oren.
Er is veel bekend geworden over de informatie die Snowden naar buiten bracht, toch komen er nieuwe feiten aan het licht. Aan het eind wordt gesuggereerd dat er weer een klokkenluider van de NSA op het punt staat om informatie te spuien. Als documentaire maakt Citizenfour een onaffe indruk, wat klopt want de affaire Snowden is nog lang niet ten einde. De toekomst van Snowden is ongewis, op dit moment leeft hij in Moskou want bij terugkeer in de Verenigde Staten wacht hem de gevangenis.
De documentaire hakt erin omdat iedereen het slachtoffer kan worden van een alziende overheid. Burgerrechten, vrije nieuwsgaring, meningen en ideeën lopen immers gevaar als het internet gecontroleerd wordt. De bespiede burger moet heel bang zijn voor deze ontwikkelingen.
Ulrik van Tongeren