De Oostenrijkse regisseur Hubert Sauper toont op het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) in zijn nieuwste documentaire We Come as Friends de creatie van Zuid-Soedan. In een periode van zes jaar heeft Sauper de ontwikkelingen nauwgezet gevolgd in de drie jaar oude natie.

Aan het begin wordt een beknopte geschiedenis van Afrika gegeven, hoe in het verleden het continent werd opgedeeld door de koloniale westerse machten. Toen de witte mensen verschenen, zogenaamd als vrienden, plunderden ze het continent. In zijn documentaire toont Sauper dat er niets verandert is, de geschiedenis herhaalt zich.

Zuid-Soedan is interessant door de enorme olievoorraden en andere fossiele grondstoffen. De Verenigde Staten liggen in de clinch met China over deze rijkdom. We krijgen te zien hoe de Chinezen naar olie boren. De plaatselijke bevolking wordt totaal genegeerd, hun water en grond worden vervuild en hun dorpjes worden van de aardbodem geveegd. Het dorpje waar Sauper zijn oog op heeft laten vallen moet verhuizen naar een begraafplaats. De heilige grond van de dorpsbewoners wordt zodoende ontheiligd.

Als klap op de vuurpijl vestigt zich een Texaanse missiepost in het gebied. Naakte kinderen worden gedwongen kleren aan te trekken. De Amerikaanse missionarissen hebben totaal geen respect voor de plaatselijke bevolking, ze zien de mensen als wilden die bekeerd moeten worden. De UN zet ook een post neer, het is meteen de grootste stad van Zuid-Soedan. Het is evident dat er aan vrede gedaan moet worden, want twee rebelse bewegingen liggen gewelddadig met elkaar overhoop.

Soedan heeft al een vijftig jaar durende burgeroorlog achter de rug. Door de recente scheiding van het arme Islamitische, Arabische Noorden van het christelijke Zuid-Soedan liggen daar de kiemen voor een nieuwe burgeroorlog. De president van het Noorden Omer al-Bashir werd al veroordeelt voor talrijke oorlogsmisdaden, de leider is een vriend van China. Het machtsvacuüm is in feite ideaal voor de buitenlandse mogendheden die het land exploiteren.

Door het referendum van de bevolking van Zuid-Soedan in 2011 werd de scheiding van Soedan een feit. Dat betekent niet dat de plaatselijke bevolking iets te vertellen heeft. De regering pakt de bevolking land af onder het mom van leasen. Ooit als het land ontwikkeld is krijgen ze het terug, is de loze belofte. Op tv is Hillary Clinton de toenmalige minister van Buitenlandse zaken van Amerika te zien die zegt dat de bevolking van Zuid-Soedan zal profiteren van de enorme rijkdom van het  land.

Sauper heeft een imponerende documentaire afgeleverd met veel oog voor treffende details. Hij heeft de complexe werkelijkheid tastbaar en invoelbaar verbeeld. Zonder prekerig te worden laat hij genoeg ruimte voor de kijker om zelf conclusies te trekken. Zijn controversiële meesterwerk Darwin’s Nightmare gaat over de globalisering die de bevolking in Tanzania naar de honger drijft. We Come as Friends heeft dezelfde metaforische kracht, de film toont met aangrijpende details de verwoestende gevolgen van kolonialisme.

Opmerkelijk is hoe de film tot stand is gekomen. De regisseur bouwde zelf zijn mini-vliegtuig. Daar zat het idee achter om zo ontwapenend mogelijk over te komen op de bevolking in Soedan. Beide Soedanese naties horen tot de gevaarlijkste plekken op aarde. Hoe dat geweld eruit ziet toont de regisseur met materiaal gefilmd door een soldaat op een van de slagvelden.

Deze huiveringwekkende beelden blijven nog lang rondspoken in het hoofd van de kijker, evenals de andere beelden en getuigenissen van de mensen in Zuid-Soedan. Dat in 2014 het neo-kolonialisme ongeremd zijn verwoestende werk doet zorgt voor oprechte woede en verbijstering. De realiteit die in We Come as Friends getoond wordt is bijna niet te bevatten, laat staan verwerken, toch is het belangrijk dat de wereld hier kennis van neemt.

Ulrik van Tongeren

IDFA 26 t/m 30 november in Amsterdam