Regisseur Mike Leigh heeft een portret gemaakt van de grote Engelse schilder J.M.W. Turner (1775-1851), bekend door zijn imponerende schilderijen van landschappen en zeegezichten. Mr. Turner is geen conventionele biografie van een kunstenaar. Dat komt omdat de film zich concentreert op de laatste jaren van de schilder. Hierdoor wordt het geen voorspelbare opsomming van hoogte en dieptepunten van het leven van de man.
Zoals hij gespeeld wordt door Timothy Spall is het een nurkse, lompe man die eigenzinnig zijn kunst creëert. Het mysterie van Turner is hoe een dergelijke man zulke fijnzinnige schilderijen kon maken. De film toont dat hij een liefdevolle relatie met zijn vader heeft, maar de rest van zijn familie behandelt hij als oud vuil. Hij gaat ook niet bepaald liefdevol met zijn huishoudster om, pas tegen het eind van zijn leven vindt hij de liefde bij een vrouw die een kamer aan hem verhuurt in een plaatsje aan de Engelse kust.
Turner is een man die voor zijn kunst leeft en bevangen is door de magie van het licht. Het samenspel van de woeste luchten en de zee is de grote inspiratiebron voor hem. Hij gaat zelfs zo ver om zich vast te laten binden aan een scheepsmast tijdens een storm. Gewoon om de kracht van de natuur te ervaren. De intensiteit van het schilderen is zelden zo overtuigend in beeld gebracht in een speelfilm. Timothy Spall heeft twee jaar schilderles gehad, en die harde arbeid heeft gezorgd voor een zeldzaam realistische weergave van het schilder zijn. Of Turner werkelijk grommend met spuug in zijn hand zijn schilderijen te lijf ging is niet zo belangrijk.
Mike Leigh is een regisseur die zware onderwerpen met lichte toon behandelt en dat maakt zijn films memorabel. Hij is een eigenzinnige filmmaker die improviserend met zijn acteurs werkt. Er is geen script, tijdens repetities en de filmopnamen ontstaat de film. Dat moet een hels karwei zijn geweest, want Mr. Turner is een kostuumdrama met grote aandacht voor het detail. Het is niet alleen een portret van een schilder, maar ook een boeiende weergave van het leven in de negentiende eeuw.
Tot in de kleinste rollen wordt er overtuigend geacteerd, of eigenlijk geleefd. Want dat is het kenmerk van de films van Mike Leigh. Zijn personages komen over als mensen van vlees en bloed, het zijn geen acteurs die plichtmatig teksten opzeggen. Ze brengen de personages tot leven. We zien Turner gefascineerd raken door de fotografie. Hij is een man die gegrepen wordt door het onbekende, wars van conventies. Niet zo gek dat hij een baanbrekende schilder is geworden.
De botsingen van Turner met vastgeroeste conventies en codes leveren grappige momenten op. De dwarse schilder gedraagt zich in het sociale leven als een olifant in een porseleinkast. De tragiek van Turner is zeker aanwezig, toch is de film niet zwaar op de hand. Mr. Turner is grappig, humaan en visueel overweldigend. De briljante cameraman Dick Pope heeft de Victoriaanse wereld in alle grandeur vastgelegd. Timothy Spall is groots in zijn rol als Turner, hij weet de contradicties van de man subliem te verbeelden.
Er is dan ook niet zo’n groot verschil tussen een epische film als Mr. Turner en een intiem relatiedrama als Another Year (2010) van Leigh. Het zijn krachtige en humane visies op het mens zijn. De 71-jarige Leigh is nog steeds niet klaar met het maken van films. Het vooruitzicht op een nieuwe film van de man doet het hart van de filmliefhebber sneller kloppen.
Ulrik van Tongeren