LONDEN – GCHQ heeft onrechtmatig gehandeld door onderschepte informatie van de Amerikaanse dienst NSA te gebruiken. Dat oordeelde een Britse rechter vrijdag in een zaak die was aangespannen door burgerrechtenorganisaties.
De Britse veiligheidsdienst Government Communications Headquarters (GCHQ) handelde volgens de rechtbank tot december onrechtmatig door data van miljoenen Britten in te zien, verkregen door de Amerikaanse NSA, omdat de afspraken daarover geheim waren. Naar het oordeel van het Investigatory Powers Tribunal, een onafhankelijke gerechtelijke instantie die klachten over de inlichtingendiensten behandelt, vormt massaverzameling van internetgegevens van burgers een ernstige inbreuk op mensenrechten.
Onder codenaam Tempora brak GCHQ jarenlang in op glaskabelverbindingen. Dat bleek in de zomer van 2013 uit geheime documenten afkomstig van voormalig NSA-medewerker Edward Snowden. Volgens Snowden handelt de Britse geheime dienst met Tempora ‘nog erger’ dan hun Amerikaanse tegenhanger van GCHQ, de National Security Agency (NSA). Onder Tempora worden niet alleen verdachte personen in het vizier gehouden, ook de gedragingen van (nog) niet verdachte burgers worden vastgelegd.
De rechtszaak was aangespannen door onder meer Amnesty International, Bites for All en Privacy International. Volgens de organisaties omzeilt de Britse veiligheidsdienst door de samenwerking met de NSA wetten die burgers juist moeten beschermen. De rechter deelt deze zorg nu. De organisaties beschouwen de uitspraak als een grote overwinning. “De wereld is klokkenluider Snowden veel verschuldigd. Het besluit van vandaag is een rechtvaardiging van zijn daden”, zei Eric King, adjunct-directeur van Privacy International na de uitspraak.
Toch is Privacy International niet geheel tevreden. Hetzelfde tribunaal oordeelde nog in december dat de massasurveillance door Britse geheime diensten zélf geen mensenrechten schendt. Binnenkort stappen de betrokken burgerrechtenorganisaties naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens om dat vonnis te laten beoordelen. Naar aanleiding van de uitspraak van vandaag zullen Privacy International en Bytes for All de rechter vragen om te bevestigen of vastlegging van massacommunicatie tot en met december 2014 onrechtmatig is geschied en zo ja, eisen dat deze onmiddellijk wordt vernietigd.