In het ambitieuze misdaaddrama A Most Violent Year wordt getoond hoe de immigrant Abel Morales (Oscar Isaacs), een handelaar in petroleum, zijn imperium in het New York van begin jaren ’80 probeert uit te bouwen. De Amerikaanse stad maakte in die tijd een gewelddadige periode mee. Abel moet snel een grote som geld bijeen zien te krijgen om een bedrijf op te kopen. Tegelijkertijd heeft hij te kampen met diefstal van zijn tankwagens. Desondanks wil de man het rechte pand blijven bewandelen en zijn chauffeurs niet bewapenen. Tevens is het Ministerie van Justitie aan een onderzoek begonnen naar de praktijken van zijn bedrijf.
A Most Violent Year verloopt tergend traag en is zorgvuldig in de opbouw. Abel probeert met vriend en vijand tot een vergelijk te komen en balanceert op de rand van de afgrond. Voornaamste spanningsboog is of Abel vuile handen zal gaan maken. Zijn vrouw Anna is niet vies van creatieve boekhouding. Zodra zij, gespeeld door een sublieme Jessica Chastain, in beeld verschijnt komt de film grommend tot leven. Ze gedraagt zich alsof ze mannen met huid en haar op kan vreten. Oscaar Isaacs speelt Abel goed, maar acteert eigenlijk te ingetogen om de kijker echt bij de kladden te kunnen grijpen.
Regisseur en scenarist J.C. Chandor heeft tot nu toe drie films gemaakt waarin de hoofdpersonen onder grote druk proberen te overleven. In zijn spannende tweede film All is Lost (2013) zien we hoe Robert Redford slachtoffer wordt van een scheepsbreuk. Evenals zijn debuutfilm Margin Call (2011) over beursspeculanten is de nieuwste film van Chandor een beschouwing over de werking van het kapitalisme. Die analyse is nogal abstract gehouden, hetgeen de film tamelijk cerebraal maakt.
De grauwe sfeer van New York in 1981 is raak getroffen. De wijze waarop de regisseur de gruizige industriële locaties plaatst tegenover de uitbundige rijkdom van Abel’s villa is meesterlijk getroffen. A Most Violent Year roept herinneringen op aan de films van Sydney Lumet uit de jaren ’70, eveneens gesitueerd in New York. Chandor hoeft zich niet te schamen dat zijn film dat hoge niveau niet haalt. Het geweld waaraan de filmtitel refereert, is niet werkelijk aanwezig. Het mag misschien vreemd klinken, maar wat meer fysiek geweld had de kwaliteit van de film ten goede gekomen. Het is nu voornamelijk de dreiging van het sluimerende geweld dat de spanning moet creëren.
Het manco van A Most Violent Year is dat de film meer belooft dan het kan waarmaken. Er valt veel te bewonderen maar het blijft allemaal wat te abstract om werkelijk te kunnen boeien. Niettemin heeft Chandor in betrekkelijk korte tijd drie interessante films weten te produceren. Hij beweegt zich in het gebied tussen de onafhankelijke Amerikaanse film en Hollywood mainstream. Daar gebeuren interessante dingen. De vraag is of Chandor op de ingeslagen weg door kan gaan, en ooit in staat is om een werkelijk grootse film te maken.
Ulrik van Tongeren
A Most Violent Year (Lumière, 2014), nu in de bioscopen.