Precies twee jaar geleden haalde Borgman van Alex van Warmerdam het hoofdprogramma van het filmfestival van Cannes. De Nederlandse regisseur is opmerkelijk snel met een nieuwe film gekomen. Schneider vs. Bax werd helaas niet geselecteerd voor dat festival. Toch is er hier wederom sprake van een splijtende mengeling van zwarte komedie en thriller.
Schneider vs. Bax is minder complex dan Borgman. De vileine humor is weliswaar zijn handelsmerk, maar Van Warmerdam wou met zijn nieuwe opus een eenvoudige spannende thriller maken. Op het oog mag de film simpeler zijn dan Borgman, de wijze waarop de personages elkaars pad kruizen, is best knap ingenieus en met een zekere complexiteit bedacht.
Op zijn verjaardag krijgt Schneider (Tom Dewispelaere) een telefoontje van zijn opdrachtgever Mertens (Gene Bervoets) met de mededeling dat hij nog even snel een klus moet doen. Schneider is namelijk huurmoordenaar. Hij moet schrijver Bax, gespeeld door Van Warmerdam zelf, ombrengen. Volgens Mertens is Bax namelijk een kindermoordenaar. Voordat Schneider en Bax elkaar ontmoeten voor het dodelijke treffen, lopen allerlei personages hen in de weg. Zij komen als het ware ongevraagd in het schietveld terecht.
Bax woont geïsoleerd in het huisje aan het water te midden van het wuivende riet. Wanneer Francesca (Maria Kraakman), de depressieve dochter van Bax, op het toneel verschijnt, brengt ze haar horkerige vader in verlegenheid. Van Warmerdam heeft van Bax een uiterst onsympathiek personage gemaakt. De man is een zware drugsgebruiker en heeft geen geduld met zijn lastige dochter. Francesca daarentegen oogt wat sympathieker.
Het gezin van huurmoordenaar Scheider komt kort aan bod. Op het oog lijkt hier sprake te zijn van een modelgezin maar bij Van Warmerdam echter is niets wat het lijkt. De vader van Bax, met een besmet verleden wegens pedofilie en incest, verschijnt kort in beeld. Ook de overige personen die in beeld komen, zijn niet bepaald sympathiek te noemen. Het wrede universum van Van Warmerdam kent geen genade. De regisseur heeft een pessimistisch beeld van de mensheid.
Ondanks het uitgesproken onsympathieke karakter van de personages, zijn de situaties waarin ze terecht komen kluchtig. Te zien hoe ze stuntelend hun einde tegemoet gaan, is hilarisch. Het is deze onnavolgbare en briljante zwarte humor die de films van Van Warmerdam bezienswaardig maken. Na het ingenieuze eerste deel van Schneider vs. Bax valt het vervolg, waarin de afrekening uiteindelijk plaatsvindt, wat tegen. Desondanks blijft de film door de vraag wie er zal overleven in de met bloed besmeurde finale wel degelijk spannend.
Van Warmerdam blinkt uit in de wijze waarop hij de oer-Hollandse filmsetting – water, riet en moeras – benut om zijn drama gestalte te geven. In eerdere films als De Noorderlingen, Grimm en Borgman is het bos het aansprekende decor voor het drama. Het niveau van de nieuwe Van Warmerdam is niet minder dan dat van Borgman, het mist daarentegen complexiteit. Het is meer recht toe rechtaan, maar ook dat heeft zijn charme. De scherpte en de fantastische acteerprestaties zijn onverminderd aanwezig.
Ulrik van Tongeren
Schneider vs. Bax (Cinéarte, 2015), vanaf 28 mei in de bioscopen.