Het nieuwe Franse filmfestival Plein Les Yeux, dat van 3 t/m 7 juni plaatsvindt in de FilmHallen in Amsterdam, biedt een brede blik op de Franse cinema. Jaren lang deed Ciné Premières in Groningen ongeveer hetzelfde, maar dat festival hield er vorig jaar mee op. Plein Les Yeux is een welkome opvolger, al hebben we niet te klagen over het reguliere aanbod in de bioscoop. Kleine distributeurs brengen tegenwoordig veel Franse films uit.
Dat Frankrijk excelleert in het produceren van romantische films is een bekend cliché. Er waren enkele voorbeelden van dat genre te zien tijdens Plein Les Yeux. Vandaag de dag is sociaal drama een genre op zich geworden in de Franse film. Neem bijvoorbeeld Jamais de la vie (2014) van regisseur Pierre Jolivet. Het handelt over de vijftiger Franck die tien jaar geleden nog vakbondsman was in een fabriek, een man met gezag.
Inmiddels is de man afgegleden naar een baantje als nachtwaker van een groezelig winkelcentrum in een achterstandswijk in Parijs. Omstandig wordt zijn verleden en huidige staat van onmacht getoond. Terloops wordt scherp de stand van de Franse verzorgingsstaat gedocumenteerd. Mensen als Franck kunnen met een karig loontje nauwelijks overleven, laat staan een pensioen opbouwen voor hun oude dag.
Franck’s tergende wanhoop en verwoestende berusting leveren drama op. Er is ook nog een thrillerelement in de film verwerkt over een aanstaande overval. Dat wat voor een beetje spanning moet zorgen, wordt plichtmatig afgewerkt. Nee, het gaat om het lot van Franck. Dat deze rol wordt gespeeld door de eminente Belgische acteur Olivier Gourmet is meer dan een bonus.
Wat Gourmet met een paar woorden en een blik kan oproepen is groots en aangrijpend. Twintig jaar geleden debuteerde de acteur in een film van de gebroeders Dardenne. Intussen heeft de man al negentig filmrollen gespeeld. Wat hij doet met een niet goed geschreven verhaal grenst aan het ongelooflijke. De stille wanhoop van zijn personage blijft lang nazinderen in het hoofd.
Vie Sauvage (2014) van regisseur Cédric Kahn is op ware feiten gebaseerd. Het handelt over vader Paco die er met zijn twee zonen vandoor gaat wanneer hij de voogdij over hen verliest. Met de jongens van zes en zeven jaar leidt Paco een ondergronds bestaan. Elf jaar lang zijn ze op de vlucht, levend in caravans, boerderijen en communes, ver weg van de bewoonde wereld.
Kahn is een regisseur die graag sociale problematiek in zijn films verwerkt. In Vie Sauvage heeft hij nogal wat thema’s in het verhaal gestouwd. Het lot van de leden van gebroken gezinnen en het terug-naar-de-natuur gevoel zijn de voornaamsten. Kolderiek en clichématig zijn de beelden van hippies die rond het haardvuur zitten. Toch doet Kahn weinig sentimenteel over de natuurbeweging.
Vader Paco mag dan hoogdravende idealen hebben over eenwording met de natuur, hij is zowel een liefhebbende als een onverantwoordelijke vader. Zijn zoons uiteindelijk een hels bestaan aanbieden, valt nu eenmaal niet te rijmen met goed vaderschap. Intrigerend aspect van het drama is dat de vader meer geeft om zijn dieren dan om zijn zoons. Het opmerkelijke van Vie Sauvage is dat er vrijwel geen tederheid getoond wordt tussen vader en zoons. De regisseur was blijkbaar bang om een sentimentele film af te leveren.
Daardoor mist het geheel een hart, terwijl het wel degelijk een interessante film is geworden. Ook hier moet een acteur de tekortkomingen van het scenario goed zien te maken. Matthieu Kassovitz als vader zet een sterke rol neer en slaagt erin het weerbarstige personage geloofwaardig te maken. De moeder is slechts aan het begin en eind van de film in beeld. Het aangrijpende slotakkoord met de hereniging tussen moeder en zoons treft doel. Actrice Céline Sallette maakt grote indruk.
Dat Max & Lenny (2014) van debuterend regisseur Fred Nicolas zo te zien niet op ware feiten is gebaseerd, is geen nadeel. Het is een film die haarscherp de huidige tijdsgeest weergeeft, waarin uitzichtloze jongeren in Franse achterstandswijken gevangen zitten. Lenny en Max zijn jonge meiden die opgroeien in Marseille. Lenny is van Noord-Afrikaanse afkomst en probeert samen met haar broer te overleven met handel in drugs. Tegelijkertijd droomt ze van een carrière als rapper.
De vrolijke Max is illegaal en afkomstig uit Congo. Zij zorgt voor haar drie broertjes en ernstig zieke grootmoeder. De warme vriendschap tussen de meiden vormt onmiskenbaar het kloppende hart van de film. Interessant is dat Lenny tweede generatie immigrant is en Max eerste. Max moet een ondergronds bestaan leiden met grote angst voor uitzetting, terwijl Lenny een Frans paspoort heeft. Er wordt niet stil gestaan bij dit onrechtvaardige verschil in status.
Opmerkelijk is dat Max & Lenny bedacht is vanuit het perspectief van de meiden. Hun warme vriendschap heeft een intieme kant maar er wordt nog net geen lesbische liefde van gemaakt. Er is wel degelijk chemie tussen Camélia Pand’or als Lenny en Jisca Kalvanda als Max. Het zijn hartverwarmende vertolkingen van de actrices die volkomen zichzelf lijken te zijn. De film oogt authentiek, het misdaadthema blijft echter teleurstellend onderbelicht. En de slotscène is net even te stroperig om geloofwaardig te zijn.
Desondanks is het een bezienswaardige productie. Wat Jamais de la vie, Vie Sauvage en Max & Lenny verbindt, is dat ze het leven belichten van buitenstaanders in de Franse samenleving. De personages leiden een min of meer ondergronds bestaan. Dit druist in tegen het Franse ideaal waarin iedereen gelijk behoort te zijn. Het is een pluspunt dat Franse filmmakers ruime aandacht besteden aan deze verscheurende problematiek.
Ulrik van Tongeren