Je behoeft geen christen te zijn om te kunnen genieten van paus Franciscus op ‘oorlogspad’. Gedurende zijn rondreis door Latijns-Amerika deelde hij rake klappen uit aan kapitalistische grootmachten, roemde de strijdbaarheid van Paraguaanse vrouwen en betuigde spijt aan inheemsen vanwege het wegkijken door de katholieke kerk tijdens de bloederige verovering van Amerika.

Zaterdag legde paus Franciscus een bezoek af aan Paraguay. In een sporthal in de hoofdstad Ascunción hield hij een indrukwekkende toespraak voor een publiek bestaande uit leerkrachten, kunstenaars, zakenlui, vakbondsleiders, vrouwenactivisten, boeren en indianen. Franciscus riep wereldleiders op te stoppen met het uitvoeren van beleid ‘dat de levens van mensen offert op het altaar van geld en winst.’ Hij hekelde ‘de dictatuur van een onpersoonlijke economie zonder echt menselijk gezicht.’

Franciscus, die volgens persbureau AP zijn toespraak leek te improviseren in plaats van voor te lezen, zei genoeg te hebben van hoogdravende toespraken van politici ‘van wie iedereen weet dat ze liegen.’ Hij vergeleek corrupte regeringen die opposities proberen uit te schakelen door valse beschuldigingen met ‘nazi’s en stalinisten’. Volgens de paus worden de armen geofferd op het altaar van het geld en de rijken noemde hij aanbidders van een nieuw ‘gouden kalf’.

Eerder op de dag leidde Franciscus een mis samen met honderdduizenden gelovigen in de Paraguayaanse stad Caacupe waar Maria wordt vereerd. Hij loofde de vrouwen van Paraguay voor de wederopbouw van het land na de zogeheten Oorlog van de Drievoudige Alliantie (1865-1870). ‘Toen en nu vonden jullie de kracht om dit land niet zijn trotse houding te laten verliezen’, sprak de paus die de vrouwen van Paraguay ‘de meest glorieuze vrouwen van Amerika’ noemde.

Afgelopen donderdag klaagde Franciscus in de Boliviaanse hoofdstad Santa Cruz al in ongekend harde bewoordingen het sociale onrecht in de wereld aan. Hij noemde het huidige economische systeem van puur kapitalisme ‘onverdraaglijk’. Hij sprak van een ‘nieuw kolonialisme’ ten koste van de armen en zwakken. De 1500 toehoorders bestonden onder meer uit grassroot-activisten uit heel Latijns-Amerika, landrecht-activisten uit Peru en ‘afvalrapers’ uit Argentinië. Prominent aanwezig waren de vertegenwoordigers van de Boliviaanse inheemse bevolking in Bolivia.

‘Het economisch systeem sluit uit, vernedert en doodt’, zei de paus. Voor een perfecte economie bestaat geen ‘recept’, maar volgens hem biedt het evangelie ons principes die wel kunnen helpen om de huidige crisis om te keren. Daarmee sloot hij aan bij wat hij schreef in zijn nieuwe encycliek over het milieu. Daarin roept hij gelovigen en ‘alle mensen van goede wil’ op om zich te keren tegen de uitputting van de aarde, en noemt hij onze huidige economische koers een zonde.

‘De tijd lijkt op te raken’, zei hij aan de toehoorders in Santa Cruz. ‘We verscheuren elkaar nog niet, maar we verscheuren wel ons gemeenschappelijke thuis. Dat wordt geplunderd, verwoest en straffeloos beschadigd.’ En de wereldleiders? Die komen niet verder, uit ‘lafheid, een zware zonde.’ De oorzaak van dit alles ligt bij geldzucht, zei de paus. ‘Achter al deze pijn, dood en vernietiging ligt wat Basilius van Caesarea al noemde ‘de poep van de duivel’ – een ongebreidelde jacht naar geld.’

Voor de aanwezige inheemsen in de zaal sprak Franciscus bijzondere woorden. Miljoenen inheemsen zijn in de loop der eeuwen omgekomen bij de verovering van Amerika, terwijl de kerk grotendeels aan de kant bleef staan omdat ze een kans zag het christendom te verspreiden. ‘Ik zeg dit met spijt: veel zware zonden zijn begaan tegen de inheemse volkeren van Amerika in de naam van God. Ik vraag nederig om vergeving, niet alleen voor de misdaden van de kerk zelf, maar ook voor de misdaden die zijn begaan tegen de inheemse volkeren tijdens de zogeheten verovering van Amerika.’

De paus moedigde de aanwezigen aan om door te gaan met hun werk tegen uitsluiting en uitputting. Maar, zo benadrukte hij, de inspiratie kan niet enkel ideologisch zijn, het moet om mensen gaan want ‘ideologieën eindigen slecht, ze houden geen rekening met het volk.’ De Boliviaanse president Evo Morales noemde Franciscus in een vraaggesprek een ‘onderwijzend socialist.’ Diezelfde Morales bracht de paus in verlegenheid door hem een kruisbeeld aan te bieden in de vorm van een hamer en cirkel…

Zondag sloot Franciscus zijn bezoek aan Paraguay af met onder meer een bezoek aan een sloppenwijk bij Asunción waar zo’n 15.000 families in grote armoede leven.