Het Belgische regisseursduo de gebroeders Dardenne en de Britse regisseur Ken Loach zijn meesters in het verfilmen van sociaal-realistisch drama. De Franse regisseur Stéphane Brizé mag inmiddels gerust aan dat rijtje toegevoegd worden. La loi du marché toont de kijker op nauwgezette wijze hoe een werkloze arbeider fijngemalen dreigt te worden in de harde wereld van de vrije markt.
Huisvader en begin vijftiger Thierry (Vincent Lindon) is anderhalf jaar werkloos en naarstig op zoek naar een baan. Met een opleiding die geen werk oplevert en na een vernederende sollicitatiecursus te hebben ondergaan, belandt hij in de mallemolen van de re-integratie. Omdat we in de moderne tijd leven volgt er onder meer een sollicitatie via Skype waarbij Thierry aan het einde te horen krijgt dat hij weinig kans maakt.
Thierry heeft veel moeite zijn zelfrespect te behouden. Zonder stemverheffing reageert hij op de dagelijkse vernederingen. Vijftigers maken nu eenmaal weinig kans op de arbeidsmarkt, dat maakt zijn zoektocht naar werk uitzichtloos. Bovendien dreigt zijn maandelijkse uitkering tot 500 euro gekort te worden, en dat terwijl hij geld voor de scholing van zijn gehandicapte zoon bijeen moet zien te schrapen.
La loi du marché is een tergend aangrijpend en intelligent opgezet drama dat aankomt als een mokerslag. De grootste klap zit ‘m in het laatste deel van de film wanneer Thierry alsnog een baan krijgt als bewakingsagent in een grote supermarkt. Daar moet hij de klanten en personeel bespieden. Grote vraag is of hij zijn menselijke waardigheid hiermee weet te behouden. Is hij wel in staat om de arme sloebers die stelen in de kraag te vatten?
Brizé’s film bevat een slim geconstrueerde analyse van de wetten van de markt en toont ons hoe het huidige systeem van ‘de kleine man’ een wegwerpproduct maakt. Maar het is in de eerste plaats een aangrijpend en inleefbaar drama over een man die weigert op te geven. In strakke uitgebeende scènes, die bijna documentair aandoen, bevat driekwart van de film een minutieuze opsomming van de vernederingen die Thierry ondergaat. Met af en toe een uitstapje naar gelukkiger momenten.
Wanneer de handeling zich verplaatst naar de supermarkt verandert de film bijna in een paranoïde thriller. De zwart-wit beelden van de talrijke beveiligingscamera’s zijn behoorlijk confronterend, de ondervragingen van de vermeende winkeldieven in het zweterige kantoortje beklemmend en onthullend. Het gezicht van Thierry is zelden zichtbaar, we zien vooral zijn achterhoofd. Deze wijze van filmen roept herinneringen op aan het werk van de Dardennes. De regisseur is schatplichtig aan zijn Belgische collega’s, hij geeft er niettemin zijn eigen draai aan.
De cast van Brizé’s film bestaat grotendeels uit amateurs. Veteraan-acteur Vincent Lindon zet een grootse rol neer als Thierry, maar doet dat ingetogen en zonder overdrijving. Hij voegt zich naadloos in het ensemble. Lindon won er eerder dit jaar op het Internationale Filmfestival van Cannes de acteursprijs mee. Stéphane Brizé maakte al eerder twee films met Lindon, het drama van La loi du marché rust grotendeels op zijn schouders en ontbreekt in geen enkel shot. Dat gegroefde gelaat, de droeve ogen en de onwankelbare trots blijven de toeschouwer nog lang achtervolgen.
Ulrik van Tongeren