Na jaren van relatieve stilte staat de milieuverontreiniging die Unilever in 2001 veroorzaakte in de Indiase plaats Kodiakanal weer volop in de belangstelling. Aanleiding is een populair rapnummer op internet.

De Nederlands-Britse multinational Unilever, met een jaaromzet van zo’n 52 miljard euro, is onder meer gespecialiseerd in de productie en verkoop van schoonmaakartikelen. Maar als het erop aankomt zelf de bezem en benodigde reinigingsmiddelen ter hand te nemen, dan is het concern liever lui dan moe, zo toont de praktijk in India aan. En dat voor een bedrijf dat ten stelligste beweert duurzaam en verantwoord ondernemen hoog in het vaandel te hebben staan.

In 2001 sloot Hindustan Unilever Limited (HUL), dochteronderneming van Unilever, een fabriek in de bosrijke omgeving van Kodiakanal dat bekend staat om zijn biodiversiteit. De fabriek werd in 1983 opgericht door de Amerikaanse firma Chesebrough-Pond’s voor de productie van thermometers die werden geëxporteerd naar de VS alvorens te worden verkocht aan diverse afzetmarkten. De fabriek werd in 1998 overgenomen door HUL na te zijn gefuseerd met Pond’s India.

Na diverse meldingen vanuit de lokale bevolking ontdekte Greenpeace-India in maart 2001 een schroothoop in het gebied nabij een schoolgebouw die circa 7,4 ton kwikafval bevatte, grotendeels bestaande uit gemalen glas met kwik afkomstig van de HUL-fabriek. Kwik is zeer giftig en heeft in kleine hoeveelheden al een schadelijk effect op het centrale zenuwstelsel en de nieren van de mens. Actievoerders van Greenpeace sloten op 7 maart 2001 de dumpplaats af en blokkeerden de fabriek van HUL waarna deze een dag later werd stilgelegd.

Volgens Greenpeace heeft Unilever na de protesten in 2001 toegezegd dat het 5.300 kilo afval in de buurt van de fabriek op te zullen ruimen. Lokale bewoners beweren echter dat de gevaarlijke afvalstoffen via het grondwater verder zijn verspreid over een veel groter gebied. Uit een recente studie, uitgevoerd door de NGO Community Environmental Monitoring, blijkt dat ook korstmos, mos en sediment monsters genomen uit gebieden in de buurt van de plaats van de fabriek gevaarlijk hoge niveaus kwik bevatten.

De fabriek en de machines werden in 2006 gereinigd, stelt HUL. Mogelijk dat er ooit nog een bodemsanering volgt, al hebben de Indiase autoriteiten daar volgens HUL nog geen besluit over genomen. Dat is wellicht nog het grootste probleem in India. De overheid heeft teveel respect voor ondernemingen en kijkt de andere kant op als er iets goed mis gaat. Wetgeving waarmee efficiënt milieuverontreiniging wordt aangepakt ontbreekt. Niets geleerd van de giframp in Bhopal, aangericht door Union Carbide in 1984. Maar HUL dient in deze zijn eigen verantwoordelijkheid te nemen.

In juni van dit jaar protesteerden ex-werknemers van HUL buiten het hoofdkantoor in Mumbai om aandacht te vragen voor de aanwezigheid van kwik die nog steeds de levens van de mensen die wonen en werken in de omgeving van Kodiakanal in gevaar brengt. Zangeres Sofia Ashraf heeft momenteel een Engelstalige hit op internet met het rapnummer Kodaikanal Won’t waarmee ze Unilever te kakken zet. Ze schreef de tekst op verzoek van de grassroots-organisatie Jhatkaa die onder andere campagne voert om de grond van Kodiakanal gereinigd te krijgen.