prikkeldraad

Dick Wittenberg schreef een biografie over prikkeldraad. Met de ondertitel ‘Een geschiedenis van goed en kwaad’ laat hij zien dat zijn ambitie groter is dan het droge beschrijven van de uitvinding en de vele toepassingen van het stekelige afscheidingsmiddel. De lezer zal nooit meer zomaar over een hek van prikkeldraad klimmen.

Prikkeldraad, het zal je niet verbazen, was een Amerikaanse uitvinding. Op de zogenaamde lege vlaktes van het Wilde Westen moesten de pioniers, die gratis grond van de Amerikaanse overheid kregen toebedeeld, hun have beschermen tegen de grote grazers. Of dat nu bizons waren, of de grote veestapels die naar de slachthuizen in de steden werden gebracht. In een viertal hoofdstukken geeft Wittenberg de geboorte van prikkeldraad minutieus weer.

Drie met elkaar concurrerende en uiteindelijk samenwerkende zakenpartners vonden hét middel uit waarmee de bewoners eindelijk hun terreinen konden afbakenen. ‘Prikkeldraad was het internet van de 19e eeuw’, stelt Wittenberg, ‘iedereen wilde het hebben.’ Het jaar na de officiële uitvinding – 1874 – was de verkoop al het zestigvoudige van die van het eerste jaar. Opmerkelijk genoeg is prikkeldraad nu verboden in de plaats waar het werd uitgevonden, DeKalb, nadat er in 1947 twee dodelijke slachtoffers vielen bij een burenruzie over een hekwerk.

Als die maatregel overal had gegolden waar prikkeldraad slachtoffers maakte en maakt, dan was er nu vrijwel geen plek geweest dat afgescheiden wordt met het venijnige draadwerk. Al 25 jaar na de uitvinding was prikkeldraad een globaal fenomeen, zoals we tegenwoordig ook maar al te makkelijk zien: van het nieuwe hek langs de Hongaars-Servische grens [zie bovenstaande foto] tot de afscheiding die India om Bangladesh bouwde, via volkstuincomplexen tot hekwerkwijken waar de rijken en machtigen zich van de outsiders afsluiten.

prikkeldraad_03

Hoe dat in zijn werk gaat, beschrijft Wittenberg in een toegankelijke stijl. Al lezende wekken de toepassingsmogelijkheden van het stukje metaal meer en meer afschuw op. Zo beschrijft Wittenberg de rol van prikkeldraad in de Eerste Wereldoorlog waar het diende om aanvallende legers te laten vastlopen, letterlijk [p. 129]: ‘Begin 1915 hadden de gezamenlijke loopgraven een lengte van 40.000 kilometer, de omtrek van de aarde.’

Aan het einde van die oorlog was de lengte uitgegroeid tot zelfs 1.000.000 kilometer, vijfentwintig maal de omtrek van de aarde. Met een machinegeweer was het simpel de tegen de hekken aanstormende soldaten neer te maaien. In de Boerenoorlog en de Tweede Wereldoorlog werd prikkeldraad een essentieel onderdeel van de kampen. Ook in dit techno-tijdperk van infrarood en CCTV-bewaking blijft prikkeldraad een noodzakelijk onderdeel van het afgrenzen, soms eerder vanwege de afschrikwekkende werking dan ‘daadwerkelijk nut’.

In zijn laatste hoofdstuk stapt Wittenberg in een tijdmachine. Hij komt aan in een wereld waarin twee groepen mensen, die evolutionair afscheid van elkaar hebben genomen, elkaars voedsel zijn. Een deel bewerkt het land voor voedsel en voedt dat via voedingssystemen aan achter hekken vegeterende uitdijende hompen obesitas. Die laatsten worden na gedane dienst verwerkt tot soylen green voor de landarbeiders. Die metafoor is misschien wat vergezocht voor de rol die prikkeldraad vervult, maar toch.

Wittenberg schreef een boek dat aan de lezer vraagt waar het dichtstbijzijnde prikkeldraad zicht bevindt, en of dat we dat eigenlijk wel zo normaal zouden moeten vinden. Niet dus. En alhoewel de schrijver ook een bezoek aan een prikkeldraadfabriek had kunnen brengen, of de voordelen die het ijzerwerk zeker ook moet hebben, had kunnen beschrijven om zo een andere kant te tonen, maakt dit boek pijnlijk duidelijk welke rol prikkeldraad speelt in de afscheiding tussen insiders en buitengeslotenen. Daar zal de lezer bij het zien van prikkeldraad inderdaad nog wel eens aan denken.

Friso Wiersum

prikkeldraad_02

titel  Prikkeldraad. Een geschiedenis van goed en kwaad (2015)
auteur  Dick Wittenberg
uitgave  Paperback, 272 blz.
uitgever  Atlas Contact
isbn  978-90-450-2490-5
prijs 
19,99

Door ravage

Abonneer
Laat het weten als er

*

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties