De Hongaarse regisseur Lásló Nemes heeft een poging gedaan om de hel van het vernietigingskamp Auschwitz te reconstrueren. Het is 1944, Saul is gevangene in het vernietigingskamp en lid van een Sonderkommando. Hij moet andere gevangenen de gaskamers induwen en daarna hun lijken verslepen naar de verbrandingsovens.
De camera staat voortdurend op Saul gericht, we beleven de helse gebeurtenissen via deze man. Wat er om hem heen gebeurt, is grotendeels onscherp gehouden. Zodoende krijgt de kijker nooit het totale beeld in zicht. De geluidsband is belangrijk en oorverdovend. De hoorbare chaos, het geschreeuw en de schoten van de vuurwapens vullen de beperkte visuele informatie aan. Dit is een onconventionele en gewaagde wijze om de verschrikkingen van een vernietigingskamp te verbeelden. Het staat buiten kijf dat de gruwelijkheden niet te bevatten zijn.
Saul, zoals hij gespeeld wordt door de Hongaarse acteur Géza Röhrig, oogt gelaten, is bijna doods aanwezig. Hij heeft zich afgesloten van de ellende en probeert slechts te overleven. Wanneer Saul bij een van de lijken zijn zoon meent te herkennen, probeert hij het lichaam van de jongen te redden van de verbrandingsoven. Zijn missie is om de jongen volgens de joodse religieuze wetten te begraven. Op zijn zoektocht naar een rabbi stuit Saul op medegevangenen die hem proberen tegen te houden. Dat de gevangenen een opstand voorbereiden, valt te vernemen uit de schaarse dialogen die hoorbaar zijn.
De film is moeilijk te volgen en te ondergaan. De niet te bevatten horror van de massale vernietiging van mensenlevens wordt griezelig tastbaar verbeeld. Het feit dat Saul te midden van deze hel zijn menselijkheid probeert te hervinden, geeft nog een sprankeling van hoop. Tot nu toe waren er voornamelijk documentaires die de gruwelen van de Holocaust overtuigend wisten te verbeelden, met Shoah van Claude Lanzmann als lichtend voorbeeld. Thans is er eindelijk een overtuigende fictieve visie op dit beladen onderwerp gemaakt.
Met Son of Saul lapt debuterend regisseur Nemes allerlei filmwetten en regels aan zijn laars. De fragmentarische wijze van vertellen zal menig kijker in de war brengen. Nemes totale overgave om een ongemakkelijke en moeilijke film te maken, valt te prijzen. De urgentie en rauwe kracht van de film grijpt de kijker naar de strot. Berichten over bezoekers die de film voortijdig verlieten, zijn ondertussen legio. De eigenzinnige en suggestieve verbeelding van de Holocaust is uiteindelijk een verademing. De onsentimentele aanpak van dit beladen onderwerp is in ieder geval grensverleggend en bijna revolutionair.
Ulrik van Tongeren