Tishe
Tishe!

idfa_logoTijdens het Internationaal Documentaire Filmfestival Amsterdam (IDFA) kon genoten worden van emotie en schoonheid. Tegelijkertijd werd er somberheid over de staat van de wereld ten toon gespreid.

Voor hun werk reizen documentairemakers de hele wereld af. Ze beklimmen de hoogste bergen, dalen af in oceanen en filmen in woestijnen. Dat hoeft allemaal niet. Vanuit zijn raam van zijn woning in Sint-Petersburg filmde Victor Kossakovsky een jaar lang de straat beneden hem. We zien de wisselingen van de seizoenen en hoe het dagelijks leven zich steeds weer herhaalt.

Tishe! uit 2002 is een weergaloos meesterstuk van observatie. Reflecties in waterplassen, weg waaiende bladeren, soms ligt er veel sneeuw. Vrachtwagens die voorbij denderen, een man die stil staat met een bos bloemen, een dronken koppel dat zich in de waterplassen wentelt, mannen die de straat schoon houden en mensen die wat rond hangen. We zijn er getuige van hoe keer op keer de straat opengebroken wordt door wegwerkers en die blijkbaar maar niet in orde gemaakt kan worden.

De steeds terugkerende wegwerkzaamheden vormen een fraaie metafoor voor het leven in Rusland. De oplossingen zijn tijdelijk en niet bijster effectief. Mensen proberen er maar het beste van te maken. Kossakovsy levert opmerkelijk fraaie beelden en het ritme van Tishe! is betoverend traag. Voor de soundtrack, die van importantie is, hing de filmer op straat twee microfoons op. Zodoende horen we het geruis van de bladeren, van mensen en het metaal van de graafmachines die zich in het asfalt boren.

Varicella
Varicella

In zijn nieuwe documentaire Varicella portretteert Kossakovsky de Russische zusjes Nastja (13) en Polina (7). Nastja bereidt zich voor op een belangrijk examen aan de Eifman-dansacademie, Polina oefent in haar schaduw. De gezamenlijke training van de meisjes die zich innig aan elkaar spiegelen, levert het sleutelmoment op. Ballet is bij voorbaat een expressieve kunstvorm. Het stille drama ervan is betoverend, evenals de getoonde zusterliefde. Documentaires tonen meestal pratende hoofden. Kossakovsky vertrouwt op de kracht van het beeld. Varicella is een meesterwerkje om te koesteren.

Roundabout
Roundabout in My Head

De Algerijnse filmmaker Hassen Ferhani heeft met zijn Roundabout in My Head gepoogd de poëzie van een abattoir te vangen. In de krochten van het oude gebouw filosoferen de slachters over het leven. Van hun werk wordt vrijwel niets getoond, de karkassen hangen er wel. Er zijn fraaie, poëtische beelden te zien, maar het meest beklijvende is een stern die als huisdier wordt gehouden. ‘Zodra de deur open gaat vliegt de vogel niet weg’, horen we een man zeggen. Ja, dat is logisch, de vogel is met één poot vast gebonden. Dit tragikomische beeld toont wrang de problematische verhouding tussen mens en natuur.

Het thema loopt als een rode draad door vele documentaires die te zien waren op het IDFA. Racing Extinction bevat een beeld van tienduizenden haaienvinnen die liggen te drogen op daken. Met een enkel beeld wordt de verscheurende uitroeiing van een diersoort duidelijk gemaakt. De mens heeft blijkbaar vele methodes om de natuur te knechten en te vernietigen. Dat de heersers weinig scrupules hebben ten opzichte van hun medemens, staat buiten kijf.

The_Road
The Road

In twee Chinese documentaires worden de verwoestende gevolgen van corruptie en machtsmisbruik getoond. The Road van regisseur Zanbo Zhang handelt over de aanleg van een snelweg in de provincie Hunan. Leden van de communistische partij, foute aannemers en lokale gangsters richten een ravage aan onder de plaatselijke bevolking en arbeiders. Alles moet wijken voor de weg.

Opmerkelijk hoofdpersoon is meneer Meng, een zogenaamde probleemoplosser van de aannemer. Hij moet de schadeclaims van mensen die het slachtoffer zijn geworden van de meedogenloze aanpak weg zien te wuiven. Veel beloven en niet betalen is zijn motto. Opvallend dat de filmmaker toestemming heeft gekregen de machinaties van de meedogenloze Meng in beeld te brengen. Waarschijnlijk is de man fier op zijn werk. De documentaire is een splijtend portret van menselijke slechtheid.

Chinese_Mayor
The Chinese Mayor

In The Chinese Mayor van regisseur Hao Zhou staat de burgemeester van Datong centraal, de meest vervuilde stad van China. De communistische Yanbo Geng heeft grootse plannen met zijn stad. Hij wil met zijn droomproject de oude stadsmuren restaureren, waardoor 500.000 van de armste inwoners hun woning kwijt raken. Zij hoeven van de ambitieuze burgemeester niet op mededogen te rekenen.

Ook deze documentaire is een portret van een persoon die over lijken gaat. Tegen het einde van The Chinese Mayor realiseert de burgemeester zich dat hij de gehele tijd gefilmd werd, terwijl de opnamen maar liefst twee jaar duurden. De besmuikte gelaatsuitdrukking van Geng spreekt boekdelen, de man is trots op zijn sloopwerk. Met meneer Meng en burgemeester Geng krijgen we in ieder geval het gezicht van het kwaad te zien.

REQUIEM
Requiem for The American Dream

In talrijke documentaires op het IDFA bleef het gezicht van het kwaad feitelijk onzichtbaar. De bankiers, ondernemers en bestuurders die onze planeet naar de ondergang helpen, blijven schimmige figuren. Noam Chomsky noemt ze in Requiem for The American Dream terecht ‘de meesters van de wereld’. In, wat waarschijnlijk zijn laatste lange interview is geweest, heeft de Amerikaanse denker het over de elite in de VS die, met hun rijkdom, de samenleving leeg zuigt.

Chomsky’s doorwrochte betoog heeft betrekking op de Amerikaanse samenleving, maar het kan tevens beschouwd worden als een metafoor voor de huidige toestand in de wereld. Tijdens het Internationaal Documentaire Filmfestival Amsterdam kon genoten worden van emotie en schoonheid. Tegelijkertijd werd er somberheid over de staat van de wereld ten toon gespreid. Dat is het verscheurende effect van dit festival.

Ulrik van Tongeren

Lees ook de eerdere bijdragen over IDFA 2015, hier, hier en hier.

Door ravage

Abonneer
Laat het weten als er

*

0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties