De kleine man zijn woning afpakken om plaats te maken voor een groots bouwproject is een thema van alle tijden. In het Amsterdam van 1888 moeten de krappe woning van vioolbouwer Walter Vedder en de huizen van zijn buren worden opgekocht en gesloopt voor de bouw van het luxueuze Victoria Hotel aan de kop van het Damrak. Daar tegenover is het nieuwe Centraal Station in aanbouw.
Vedder denkt fortuin te kunnen maken en verhoogt de uitkoopprijs voor zijn stulpje voor het dubbele. Tegelijkertijd heeft hij, samen met zijn neef Christof Anijs die een apotheek bestiert in Hoogeveen, het plan opgevat om arme Drentse turfstekers naar Amerika te laten emigreren. Het binnen te halen geldbedrag komt hiervoor goed van pas. Het plan is zowel idealistisch als overmoedig. De film toont de hopeloze strijd van beide neven voor de goede zaak.
Publieke Werken is een ambitieus historisch drama van regisseur Joram Lürsen en scenarioschrijver Frank Ketelaar. De film is gebaseerd op de gelijknamige roman van Thomas Rosenboom uit 1999 waarin Vedder en Anijs fictieve personages zijn. Het verhaal schakelt continu tussen Amsterdam en Hoogeveen. De tergende armoede van de Drentse stad contrasteert met de hoofdstad waarin de vooruitgang meedogenloos voort dendert. Anijs verkoopt niet alleen medicijnen in zijn apotheek, hij is tevens werkzaam als dokter voor de zieke turfstekers terwijl hij daar niet voor opgeleid is. Er is sprake van een zekere suspense wanneer hij ontmaskerd dreigt te worden.
Vergelijkbaar spannend is de martelgang van Vedder die vertwijfeld de dag afwacht dat het grote geld zijn kant op komt. Het wordt duidelijk dat een goede afloop van de plannen die de neven koesteren niet vanzelfsprekend is. De machteloosheid van Vedder en Anijs, afgezet tegen de voortrazende modernisering, wordt in de film met scherpe ironie beschouwd. In de nieuwe tijd met grote veranderingen is geen plaats voor blind idealisme, nobele zielen móeten wel het onderspit delven.
Publieke Werken is een redelijk geslaagde romanverfilming. Het drama is minder meeslepend dan vooraf gehoopt aangezien de omvangrijke roman van Rosenboom samengeperst moest worden tot een scenario voor één speelfilm. Dan sneuvelen nuances en historische details al gauw. De film steunt op de sterke vertolkingen van Gijs Scholten van Aschat als Vedder en Jacob Derwig als Anijs.
Wat nog het meest indruk maakt, is de visuele grandeur van Publieke Werken. Met behulp van digitale trucages komt het Amsterdam van eind negentiende eeuw overtuigend tot leven. Hier is het Victoria Hotel van een dromerige schoonheid, terwijl het anno nu verworden is tot een afgeleefd toeristenhotel. Dat terug gaan in de tijd toen alles mooier was, is de grote kracht van de film. Het is fijn dat de filmmakers alles uit de kast hebben getrokken om dat verleden weer tot leven te brengen.
Ulrik van Tongeren