We zullen de informatierevolutie juist moeten gaan inzetten om de vrijheid en eigen keuzes van burgers verder te vergroten en dáár de focus en aandacht op moeten vestigen.
door Bas Filippini
Privacy First is een stichting die zich inzet voor een vrije en open samenleving met verantwoordelijke burgers die hun eigen keuzes kunnen maken. Wij gaan ervan uit dat de meerderheid hiertoe prima in staat is, gezien het hoge opleidingsniveau in Nederland en een zich terugtrekkende overheid. Persoonlijke vrijheid of privacy is voor ons de basis van een democratische rechtsstaat en kan pas wijken als diezelfde privacy ongeoorloofd geschonden wordt ten gevolge van geweld, misdrijven en andere criminele activiteiten.
De overheid heeft wettelijk een belangrijke taak in het beschermen van de privacy van haar burgers. De laatste jaren zien wij echter een tendens naar het steeds verder beperken van vrijheden en privacy door de inzet van geavanceerde technologie. Waar milieuvervuiling het negatieve bijproduct is van de industriële revolutie is privacy- of vrijheidsvervuiling het negatieve bijproduct van de informatierevolutie.
Net zoals bij het milieu zien we in deze beginfase een overheid die aan technologie verslaafd is geraakt en de wetgeving en uitvoering aanpast aan de technologische mogelijkheden, zonder eerst na te denken wat dit betekent voor de basisprincipes van onze rechtsstaat. Dit terwijl we vanuit oorlogen, geweld en onderdrukking van meningen er vierduizend jaar over hebben gedaan om tot afspraken te komen.
Daarnaast zien we een zeer actief bedrijfsleven dat middels niet-openbare en onzichtbare lobby achter de schermen (over privacy gesproken!) op korte termijn zoveel mogelijk omzet wil halen met nieuwe technologie die onze privacy verder inperkt. Zo wordt in hoog tempo de mooiste en efficiëntste elektronische gevangenis gebouwd zonder dat men zich afvraagt of we die wel nodig hebben en op welke gespannen voet deze staat met de uitgangspunten van onze rechtsstaat.
De burger is hiervan ook in 2015 weer getuige geweest in de vorm van verplichte elektronische communicatie met de Belastingdienst (al ons financiële reilen en zeilen!), het private patiëntendossier (LSP) in de zorg, het implementeren van een landelijk systeem van reis- en verblijfsrechten middels kenteken- en cameraregistratie op wegen en parkeerplaatsen, het uitwisselen van reisgegevens van alle Europese burgers, het willen opslaan van al onze privécommunicatie en het hacken van onze communicatiemiddelen, het pro-actief registreren van mogelijk negatief gedrag middels predictive policing, startend vanuit het Elektronisch Kind Dossier tot het volgen van ons energieverbruik en bewegingen in ons eigen huis, etc etc.
Telkens weer vanuit hetzelfde pandoer: efficiency in belastingheffing en overheidsuitgaven, veiligheid voor de samenleving en de door het bedrijfsleven gepromote campagnes dat het cool is om mee te doen, dat Big Data en Internet of Things onontkoombaar zijn en dat wij zelf nergens meer aan het stuur hoeven te zitten. Én dat onze privégegevens niet meer van ons zijn, maar dat privacy een ruilmiddel is voor dienstverlening.
Basis bij deze beslissingen is dat de burger er voor de overheid is in plaats van andersom, met de overheid als betaalde dienstverlener voor de burger. De burger moet hierbij ook niet teveel lastige vragen stellen; graag via een WOB-verzoek! De implementaties worden ondersteund met de framing dat cash crimineel is, dat je met anonimiteit iets te verbergen hebt en dat als je niks te verbergen hebt je niks te vrezen hebt… Uitgaande van een perfecte overheid en bedrijfsleven die geen fouten maken.
De feiten wijzen echter anders uit en de geschiedenis ook, recentelijk nog met de Amerikaanse National Security Agency (NSA) die naast spionnen de gehele samenleving continu bespioneert en hiermee wegkomt in het drone-tijdperk van Obama waarin het zonder vorm van proces elimineren van mensen tot een dagelijkse meldkameractiviteit is verworden. We moeten beseffen dat onze democratische samenleving nog maar heel jong is en nog veel aandacht, tijd en liefde nodig heeft om tot volwassenheid te kunnen uitgroeien. Met goede checks and balances. We komen pas recent uit een tijd van een ongeletterde bevolking die slecht geïnformeerd was en aangewezen op lokale nieuwsgaring.
In de ogen van Privacy First zullen we de informatierevolutie juist moeten gaan inzetten om de vrijheid en eigen keuzes van burgers verder te vergroten en daar de focus en aandacht op moeten vestigen. De andere samenlevingsvormen zijn in het verleden niet als plezierig ervaren. Van koninklijk decreet tot dictatuur of regentenmaatschappij, waarom zouden wij hier naar terug willen?
In onze visie ligt er juist nu een enorme kans om versneld de voordelen van de verschillende democratische samenlevingen te versterken met technologie, denk aan meer burgerparticipatie en verantwoordelijkheid in het nemen van (lokale) beslissingen, bijvoorbeeld zoals in Zwitserland. In combinatie met een actieve overheid die leert van customer experience uit de retail en het bedrijfsleven.
En daarin de principes van de rechtsstaat versterkt, in plaats van meer en meer controle over de burger in een ongelijk verdeeld speelveld. Kan Nederland niet net als in de jaren ’60 een voortrekkersrol gaan spelen als (veilig) Privacy Gidsland in Europa en de wereld een ander voorbeeld voorschotelen? Met privacy enhancing technologie en privacy sustainable infrastructuren die de komende vijftig jaar meekunnen?
Wij geloven in een missie: Nederland Privacy Gidsland. Geen incident gedreven waan van de dag politiek, ook niet in het geval van calamiteiten of terrorisme. Ik maak graag de vergelijking tussen straatterrorisme en staatsterrorisme waarbij de laatste wordt gerealiseerd door het implementeren van langdurige vrijheidsbeperking in telkens nieuwe wetgeving. Welke van de twee is op de lange termijn sustainable en plezierig?
Het merendeel van de mensen wordt geboren vanuit liefde, vertrouwen en vrijheid en niet vanuit angst, haat en controle. Onze samenleving ook, nu nog ondersteund door de informatierevolutie! Laten we het kind niet met het badwater weggooien.