De relatie tussen mens en natuur is onverminderd problematisch. Interessant dan dat er films op het Internationaal Filmfestival Rotterdam (IFFR) te zien zijn die aankaarten dat mensen gewoon dieren zijn. De Britse regisseur Steve Oram heeft hierover de ontregelende satire Aaaaaaaah! gemaakt.
In een buitenwijk van Londen leven wezens die eruit zien als mensen gehuld in kledij maar ze gedragen zich als apen. Het betreft een wereld zonder menselijke waarden en etiquette. Er staan twee groepen centraal die vechten om suprematie. Men communiceert via gegrom en allerlei geluiden die eigen zijn aan apen. Ook de grimassen spelen een belangrijke rol, van gesproken woord is geen sprake.
Dit apengedrag houdt in dat ze doen wat mensen normaal niet aan zouden durven, zoals het zichzelf overgeven aan seksuele activiteiten in het openbaar. Ze eten met hun handen, wat op zich niet opmerkelijk is want dat gebeurt in veel menselijke culturen. Raar is het om te zien hoe apen zich gedragen in een standaard woning met menselijke voorzieningen.
Het is een gewaagde keuze van de filmmakers om deze apengemeenschap te laten leven in de hedendaagse consumptiemaatschappij. Dat heeft een vervreemdend effect. Eigenlijk wordt hier onze gereguleerde samenleving belachelijk gemaakt. Als we zouden toegeven aan onze impulsen en instincten zou er een staat van anarchie ontstaan. De gewelddadige gebeurtenissen in Keulen op oudejaarsavond lieten de angstaanjagende realiteit zien van dergelijk gedrag. De brute wereld van de apenrots kan niet zomaar gekopieerd worden naar onze samenleving.
Aaaaaaaah! is ontregelend omdat we apen, gespeeld door mensen, vergelijken met mensen. De film roept herinneringen op aan het boek The Naked Ape uit 1967 van de Britse bioloog Desmond Morris. Hierin betoogt Morris dat de mens afstamt van de aap en dat deze erfenis nog steeds zichtbaar is in ons gedrag. Deze film toont letterlijk wat in het boek van Morris beschreven wordt. Het is alsof de filmmakers dat betoog gebruikt hebben voor hun schaamteloze satire over de mens als aap.
Wild van de Duitse regisseuse Nicolette Krebitz levert een vergelijkbare visie op het dier in ons. De jonge vrouw Ania (Lilith Stangenberg) raakt gefascineerd door een wolf die ze in een park aan de rand van de stad ontwaart. Ze beraamt een ingenieus plan om het dier te vangen en in haar appartement op te sluiten. Ania is een timide jonge vrouw die zich laat koeioneren door haar collega’s en baas op het werk. Door haar ontmoetingen met het dier identificeert zij zichzelf met de wolf. Het beest in haar ontwaakt, ze wordt een wolvin en gaat dwars tegen de conventies van de samenleving in. Eindelijk vindt Ania haar eigenwaarde.
Nauwkeurig wordt getoond hoe de relatie met haar ranzige baas verandert, dat ze de touwtjes langzaam maar zeker in handen neemt. Krebitz suggereert dat Ania met haar metamorfose tot wolvin haar verborgen seksualiteit ontdekt. Dit is sowieso een uiterst fysieke film. Actrice Stangenberg komt vaak tergend dicht in het bijzijn van de wolf, dat moet levensgevaarlijk zijn geweest. Voor de opnamen werden twee echte wolven gebruikt, er zijn geen trucages zichtbaar.
Dit is de derde film van Krebitz, een filosofische bespiegeling over het beest in ons, een ongebruikelijke meditatie over transformatie. Het betreft overigens geen clichématige transformatie die te doen gebruikelijk is in horrorfilms. Hier is de transformatie vlijmscherp realistisch volgepakt met verrassende details. Lilith Stangenberg heeft de veranderingen in Ania ijzingwekkend goed geacteerd. De stadia van haar ontwaking zijn subtiel, het grommende einde van de film zindert nog lang na.
Wild is een bijzondere filmervaring, zonder twijfel confronterend, anarchistisch en provocerend omdat het niet zomaar een spannende thriller is. De filosofische onderbouwing van deze vertelling maakt het tot een unieke visie op de breekbare relatie tussen mens en natuur.
Ulrik van Tongeren