Met zijn tweede film als regisseur heeft Charlie Kaufman, vooral bekend als scenarioschrijver voor collega-regisseurs, weer een uiterst originele vertelling bedacht. Anomalisa is een ontregelende film over de banaliteit en eenzaamheid van het hedendaagse menselijk bestaan. Bijzonder eraan is dat Kaufman deze keer zijn visie ontvouwt in de vorm van een poppenfilm.
De plot van Anomalisa is tamelijk simpel en handelt over Michael Stone, een succesvol auteur van boeken over vormen van succesvolle klantenservice. Stone logeert in een hotel in Cincinnati waar hij de volgende dag een lezing zal geven. De avond tevoren zoekt hij contact met een minnares uit het verleden, maar de auteur vangt bot. Hij heeft meer succes met de zeer verlegen Lisa die in hetzelfde hotel logeert.
Vervreemdend en ontregelend is het feit dat dit schijnbaar realistische verhaal door poppen wordt vertolkt. Kaufman heeft samen met stop motion animator Duke Johnson een griezelig realistisch universum gecreëerd. De enigszins houterige poppen worden dermate nauwkeurig en delicaat benut waardoor je na tien minuten bent vergeten dat je naar animatiefiguren zit te kijken.
Stone’s stem wordt ingesproken door de Britse acteur David Thewlis, de stem van Lisa door Jennifer Jason-Leigh. De overige stemmen in de film worden vertolkt door Tom Noonan hetgeen de vervreemding extra beklemmend maakt. Anomalisa gaat onder meer over de anonimiteit van de hedendaagse mens. Dat vrijwel iedereen in de film met dezelfde stem spreekt, geeft het geheel een sinistere ondertoon.
De gemaakte vriendelijkheid van een taxichauffeur en het hotelpersoneel zijn raak getroffen. Dat juist een poppenfilm zo treffend de stille wanhoop van ons eenzame bestaan weet te verbeelden, is opmerkelijk. Anomalisa mag dan gaan over een eenzame man die in een midlife crisis terecht is gekomen, het gaat wel degelijk ook over ons. Elk individu lijkt opgesloten te zijn in zijn eigen wereldje, voornamelijk levend via smartphone en laptop.
De visie van Kaufman over de hedendaagse mens lijkt weliswaar pessimistisch, maar ook hier is weer sprake van sardonische humor waar de regisseur befaamd door is geworden. Hoofdpersoon Michael Stone is blijkbaar diep ongelukkig, maar zijn zucht naar liefde wordt teder en grappig verbeeld. Hoogtepunt van de film is wanneer hij zijn lezing over de klantenservice geeft. Ten overstaan van een volle zaal onderbreekt hij zijn presentatie met kleine emotionele uitbarstingen. Die voordracht is typerend briljant geschreven door Kaufman.
Evenals in andere door Kaufman bedachte films gaat Anomalisa over mensen die al hunkerend de drukkende realiteit van alledag achter zich willen laten. En is er geen betere ontsnapping denkbaar dan de liefde? Sinds Being John Malkovich (Spike Jonze, 1999) heeft Kaufman zich laten kennen als de meest originele scenarioschrijver. Regisseurs Spike Jonze en Michel Gondry (Eternal Sunshine of the Spotless Mind) wisten zijn eigenzinnige visie overtuigend voor het voetlicht te brengen.
Als regisseur van zijn eigen scenario heeft Charlie Kaufman met Anomalisa een unieke en tedere film afgeleverd, al is dit keer het liefdesverhaal minder prominent aanwezig. Wat hier indruk maakt, is het griezelig exacte realisme met een surrealistische ondertoon. En dat de poppen uiterst geloofwaardig de kwelling van het menselijk bestaan verbeelden, is een bijzondere prestatie.
Ulrik van Tongeren