In 2015 lapten enkele honderden landen internationale wetgeving op het gebied van mensenrechten aan hun laars. Volgens Amnesty International komt dat door de zwakte van de Verenigde Naties.

In meer dan 122 staten werden in 2015 mensen gemarteld of mishandeld, waaronder in Afghanistan, Azerbeidzjan, Mexico en Zuid-Afrika. Dertig of meer landen, waaronder Australië, Rusland en Saudi-Arabië, dwongen vluchtelingen onrechtmatig terug te keren naar landen waar zij gevaar lopen. In zeker achttien landen maakten regeringen of gewapende groeperingen zich schuldig aan oorlogsmisdaden of andere schendingen van het internationaal oorlogsrecht, onder meer in Syrië, Irak en Jemen.

Amnesty International concludeert in haar vandaag verschenen Jaarboek 2015 dat de zwakke opstelling van de Verenigde Naties (VN) hier in aanzienlijke mate debet aan is. ‘De VN is opgericht om opeenvolgende generaties te beschermen tegen de gesel van oorlog en om het geloof in de fundamentele mensenrechten opnieuw te bevestigen, maar slaagt daar nog nauwelijks in’, stelt Salil Shetty, secretaris-generaal van Amnesty.

Het huidige conflict in Syrië is een voorbeeld van de catastrofale gevolgen die het kan hebben voor mensen als de VN systematisch niet slaagt in haar taak om rechten te handhaven, aldus Shetty. ‘VN-lidstaten hebben een historische kans om de organisatie een nieuwe impuls te geven door een sterke kandidaat voor de functie van secretaris-generaal te steunen.’ Later dit jaar wordt de opvolger van de huidige secretaris-generaal van de VN, de Zuid-Koreaan Ban Ki-moon, gekozen.

Amnesty heeft in 2015 in veel landen ernstige schendingen gedocumenteerd van economische, sociale, politieke en burgerrechten. Zoals in Burundi waar ‘systematisch doden en andere wijdverbreide gewelddadige daden worden begaan door veiligheidstroepen, alsmede pogingen om de mensenrechtengemeenschap in het land te onderdrukken.’ In China is sprake van ‘toenemende onderdrukking van mensenrechtenverdedigers’ en invoering van ingrijpende nieuwe wetten onder het mom van de ‘nationale veiligheid’.

De overheid van Egypte heeft duizenden mensen gearresteerd, onder wie critici, in naam van de nationale veiligheid. Ook is er sprake van voortdurende detentie van honderden mensen die geen aanklacht of proces hebben gehad en werden honderden mensen ter dood veroordeeld. Hongarije sloot de grenzen voor duizenden in nood verkerende vluchtelingen en hield noodhulp tegen die vanuit de regio werd aangeboden. In Saudi-Arabië was sprake van ‘wrede onderdrukking van degenen die de moed hadden om op te roepen tot hervorming of kritiek uitten op de autoriteiten.’

Er verdwenen in Mexico 27.000 personen. De Mexicaanse regering kwam met een botte reactie naar aanleiding van kritiek vanuit de VN op het wijdverbreide gebruik van marteling, waardoor er ondanks een toenemend aantal klachten bijna volledige straffeloosheid heerst. De Russische bevolking wordt ‘met vage wetten voor de nationale veiligheid en tegen extremisme’ onderdrukt. Tevens is in Rusland sprake van pogingen om het maatschappelijk middenveld het zwijgen op te leggen.