‘TTIP zal ons geen chloorkip door de strot rammen of sociale bescherming afschaffen, maar wel de markt en machtige belangengroepen nog meer versterken ten koste van de democratie’, schrijven Ferdi De Ville en Gabriel Siles-Brügge in hun boek De waarheid over TTIP.

     door Ron Kretzschmar

Gaat de invoering van het Trans-Atlantisch Handels- en Investeringsverdrag (TTIP) ten koste van de democratie? Uit een vorig jaar door de Eurobarometer gepubliceerde opiniepeiling in verschillende lidstaten, uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie, bleek hoe burgers denken over TTIP. De vraagstelling werd zodanig geformuleerd dat het wel tot een gunstige uitslag voor het omstreden verdrag moest leiden. Europarlementariër Marietje Schaake (D66), de partij die democratie hoog in het vaandel heeft staan, stak er de loftrompet over uit.

Het zegt veel over hoe de Europese Commissie in het leven staat. Die haalt alles uit de kast om de onderhandelingen tussen de VS en EU, op dit moment in volle gang, tot een succes te maken. TTIP is onontkoombaar, beweert de Commissie, anders gaat Europa ten onder aan opkomende economieën als China. En na de crisis kan Europa wel een opkikker gebruiken. Het zal niet alleen de handel stimuleren, waar het in de eerste plaats voor bedoeld is, het zal volgens de Commissie tevens ‘een machtig Westers samenwerkingsmodel smeden’. TTIP kun je zien als een ‘economische NAVO’ die ons beschermt ‘tegen Rusland en de woelige Arabische wereld’.

  Modellen op bestelling

Maar het lijkt het er op dat het tij keert. De Commissie is betrapt op vals spel zou je kunnen zeggen. Als er iets is wat de elite van Europa na de crisis niet moet doen, is zaken mooier voorstellen dan die zijn. Daar hebben we namelijk een kater aan overgehouden. Fraaie economische voorspellingen met bijbehorende cijfers rieken weer naar gesjoemel in de achterkamertjes die Brussel rijk is, aldus de Belgische politicologen De Ville en Siles-Brügge in hun boek De waarheid over TTIP. Een schemergebied waarin de elite vooral haar eigen belangen behartigt, vernemen we uit de gelederen van protestbewegingen.

Wat is het geval? Niet alleen een simpele vragenlijst, ook de wetenschappelijke modellen die onveranderlijk gunstig uitpakken blijken ‘te worden gekneed door de onderzoeker’, schrijven de auteurs. De Commissie had bijvoorbeeld in Londen ‘econometrische modellen besteld’ bij Economy Policy Research, die indrukwekkende cijfers vertonen over het voordeel dat TTIP zal opleveren: het bruto binnenlands product (bbp) van de EU groeit met 119 miljard, hetgeen neerkomt op 545 euro voor een doorsnee gezin. Bij nadere beschouwing bleken die cijfers zodanig vertekend dat de Europese Rekenkamer wel móest concluderen dat men ‘niet alle economische gevolgen gepast had ingeschat’.

Weinig verrassend, aldus socioloog Jens Beckert die aan het woord komt in het boek. Neoklassieke economen menen te weten dat de economie (en maatschappij) functioneert volgens exact gedefinieerde en standvastige factoren die nauwkeurig in een model kunnen worden gegoten om vervolgens in de toekomst te worden geprojecteerd. Iets wat Beckert ‘fictieve verwachtingen’ noemt. Het leidt bij De Ville en Siles-Brügge tot de ironische opmerking dat deze modellen worden gebruikt om een handelsakkoord te rechtvaardigen waarmee de EU van de crisis zou worden verlost, terwijl een reeks van deze modellen er niet in geslaagd is de financiële crisis van 2007-2008 te voorspellen.

Op dezelfde manier als TTIP nu aan de man wordt gebracht, werd in 1994 NAFTA, het Noord-Amerikaans Vrijhandelsverdrag, de burgers van de VS in de maag gesplitst. De optimistische modellen die de Amerikanen destijds kregen voorgelegd, hebben niet geleid ‘tot zichtbare impact op groeicijfers’. Dat kan je vergelijken met de voorspelling die de Europese Commissie een paar jaar daarvoor maakte. Ze verzekerde ons dat de interne Europese markt een groei van het bbp zou opleveren van 4,25 tot 6,5 procent, maar in haar eigen evaluatie van 2007 moest de Commissie toegeven dat het de helft lager lag. ‘Gelet op de grote foutenmarge’, schrijven de auteurs, ‘hoe waardevol is TTIP als de voorspelde groei voor de EU 0,48 procent bedraagt?’ Hooguit een extra kopje koffie per persoon per week…

  Ideologie achter TTIP

Naast de ‘chloorkip’ of de met hormonen behandeld rundvlees, welke uitgroeiden tot symbolen tegen TTIP, gaf ISDS de beslissende aanzet tot protest, zo weten de auteurs. ISDS, oftewel arbitragerechtbanken waarin investeerders geschillen kunnen laten behandelen door drie rechters, zal namelijk de macht van de politiek over de markt terugschroeven ten voordele van een multinational wanneer die denkt dat zijn rechten worden geschonden.

Enkel, deze onafhankelijke arbitragerechtbanken die in het geheim samenkomen, zijn niet zo onafhankelijk als op papier werd vastgelegd. De arbitragerechters blijken vooral de belangen van buitenlandse investeerders te dienen, en ze varen er financieel wel bij als die telkens weer klachten indienen tegen staten. Met als bijkomend effect: ‘Rechtbanken leveren aanzienlijke voordelen op voor multinationals ten koste van de flexibiliteit van regeringen’.

Brussel en Washington willen namelijk zo veel mogelijk handelsbarrières en regelgeving ‘naar beneden toe harmoniseren’ om de handel vrij spel te geven wat groei en banen oplevert. Wie kan daar nou op tegen zijn? Het zal wel gevolgen hebben voor de kwaliteit op het vlak van arbeidsvoorwaarden, milieu (chemicaliën) en volksgezondheid (zoals gevaarlijke stoffen in producten). Maar wie vooral baat hebben bij TTIP is duidelijk: de grote bedrijven. De neoliberale politieke en handelselite is er alles aan gelegen om het te doen slagen. Het levert ze immers meer op dan een kopje koffie.

De politicologen De Ville en Siles-Brügge schreven met De waarheid over TTIP, oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd, een doorwrocht boek dat de handelsovereenkomst genadeloos fileert. In de publicatie worden talrijke afkortingen gebruikt, die achterin verklaard worden in een uitgebreide lijst. Wel jammer dat er verschillende onleesbare zinnen in voor komen, voor de lezer die niet al te bekend is met het onderwerp vormt dat een extra barrière.

titel  TTIP  – Het Trans-Atlantisch Handels- en Investeringsgedrag
auteurs  Ferdi De Ville & Gabriel Siles-Brügge
uitgave  Paperback, 156 pagina’s
uitgeverij  Academia Press, 2016
isbn  978 90 382 2577 7
prijs  € 19,99