Mohamed Abdelaziz, president van de Democratische Arabische Republiek Sahara en tevens voorzitter van Front Polisario, is op 31 mei overleden aan de gevolgen van longkanker.

     door Frank Willems

De 68-jarige Mohamed Abdelaziz is inmiddels begraven in Bir Lehlu, een plaatsje in West-Sahara dat dient als de tijdelijke hoofdstad van de Democratische Arabische Republiek Sahara zolang de stad Al-Ajoen door Marokko bezet wordt gehouden. Er is een periode van veertig dagen van rouw afgekondigd. Daarna zal op een buitengewoon congres een nieuwe president en tevens secretaris-generaal van Front Polisario worden gekozen. Het hoofd van het Sahrawi parlement, Khatri Abdouh, is benoemd tot tussentijdse opvolger.

Abdelaziz werd geboren in Smara, een stad in de sinds 1976 door Marokko bezette West-Sahara in Noord-Afrika. Als student aan de Mohammed V Universiteit in Rabat wordt hij een aanhanger van het Sahrawi nationalisme. vervolgens raakt hij in 1973 betrokken bij de oprichting van het  Front Polisario dat een gewapende strijd voerde tegen de toen nog Spaanse kolonisator. In 1976, nadat Marokko de West-Sahara in handen kreeg, wordt hij benoemd tot secretaris-generaal van Polisario hetgeen hij zou blijven tot aan zijn dood.

Zijn laatste herverkiezing vond december vorig jaar plaats op het veertiende Polisario congres, hij was toen al ziek. Opvallend is dat de vader van Abdelaziz aan de Marokkaanse zijde van het conflict staat. Senior werd zelfs benoemd tot lid van de CORCAS, de Koninklijke adviesraad voor Saharaanse zaken, een feodaal machtsinstrument waarin stamhoofden zitting hebben die samenwerken met de Marokkaanse bezetter. Marokkanen beweren overigens dat Mohamed Abdelaziz geboren is in Marrakech.

  Wezenlijke veranderingen

Tijdens de regeerperiode van Mohamed Abdelaziz zijn er grote wezenlijke en strategische aanpassingen nodig geweest op het gebied van de administratieve structuren van de nog jonge republiek. Het bestuur van Front Polisario, een beweeglijk en onzichtbaar guerrillaleger in de grote woestijnvlakten, moest zich aanpassen om ook leiding te kunnen geven binnen de vluchtelingenkampen net over de grens met Algerije.

Tegelijkertijd moest ook nog de strijd op het diplomatieke terrein worden gevoerd door de regering van de in 1975 uitgeroepen Democratische Arabische Republiek Sahara (DARS), met name na de wapenstilstand met Marokko van 1991. Tijdens de periode Abdelaziz zijn er ook ideologische aanpassingen doorgevoerd waarbij de koers is bijgesteld naar een meer liberale politiek.

Tekenend voor de seculiere nationalist Abdelaziz was zijn afkeer van terreur. Als president van de DARS heeft Abdelaziz op 14 juli 1999 in Algiers de OAU Conventie inzake preventie en bestrijding van terrorisme ondertekend, en het aanvullend protocol in Addis Ababa op 8 juli 2004. Ook de Verklaring van Dakar tegen het terrorisme, oktober 2001, werd door hem getekend. Tevens stuurde hij zijn condoleances naar Marokko na een aantal bomaanslagen in Casablanca in 2003.

Op 3 november 2005 heeft Front Polisario de zogeheten Geneva Call ondertekend waarbij het zich bindt aan een complete uitbanning van landmijnen en clustermunitie. Vervolgens is men onder internationaal toezicht begonnen met het vernietigen van de voorraden. Vorig jaar verbond Polisario zich aan de vier Conventies van Genève en de aanvullende protocollen.

Onder Abdelaziz werden tevens alle Marokkaanse krijgsgevangenen vrijgelaten, de laatsten in augustus 2005. In 2001 zou hij zijn genomineerd voor de Nobel Vredesprijs. Vier jaar later nam Mohamed Abdelaziz als leider van Front Polisario de internationale mensenrechtenprijs in ontvangst van de Asociación Pro Derechos Humanos de España.

  Marokko kreeg zware slag te verduren

Vorig jaar december werd de Marokkaanse diplomatie een zware slag toegebracht door een uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Men oordeelde dat een Europees handelsverdrag met Marokko niet van toepassing kan zijn op West-Sahara. Het bracht Marokko direct in conflict met de EU. Eerder dat jaar brachten medewerkers van de Baskische universiteit een graf aan het licht waarin Sahrawi slachtoffers van de Marokkaanse terreur werden aangetroffen.

De vondst gaf een impuls aan het onderzoek voor een aanklacht van genocide tegen Marokkaanse functionarissen bij de Spaanse justitie. Tijdens een bezoek van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Ban Ki-Moon, begin dit jaar aan Bir Lehlu in West-Sahara, werden hem de exacte coördinaten van de Exclusieve Economische Zone van DARS aangeboden die daardoor bij de VN als officieel gedeponeerd moeten worden beschouwd. Deze actie zette DARS letterlijk op de politieke kaart.

Daarnaast toonde Ban Ki-Moon sympathie voor de Sahrawi vluchtelingen in de kampen in Zuid-Algerije. Dat was aanleiding voor grote demonstraties tegen de VN en de secretaris-generaal in de Marokkaanse hoofdstad. Marokko zette vervolgens de medewerkers van de vredesmissie MINURSO het land uit. Het was het laatste hoogtepunt van Abdelaziz’ strategie die de extreme agressie van Marokko ontmaskerde. Zijn werk zal worden voortgezet.