Een filmkomedie maken met een serieuze ondertoon, een balans zien te vinden tussen humor en drama, is verrekte lastig. De Duitse regisseuse en scenarioschrijfster Maren Ade echter is er grandioos in geslaagd om haar tragikomedie Toni Erdmann te verlichten met ontregelende humor.
Deze Toni Erdmann, gespeeld door de Oostenrijkse theateracteur Peter Simonischek, is het alter ego van Winfried, een muziekleraar van in de zestig. Eenzaam na een scheiding en het overlijden van zijn dierbare hond gaat hij op zoek naar dochter Ines (Sandra Hüller). Zij heeft carrière gemaakt als zakenvrouw en adviseert een oliemaatschappij over het afslanken van het bedrijf. Met name door het ontslaan van veel werknemers moet geld bespaard worden.
Winfried ervaart dat zijn dochter ongelukkig is en wil haar opvrolijken. Hij volgt haar naar Boekarest waar ze op het punt staat een belangrijke deal af te sluiten. Om grappig te zijn transformeert Winfried zichzelf naar de fictieve Toni Erdmann, inclusief een nepgebit en een pruik. Ines is echter niet gediend van de grappen en grollen van haar vader. Toch achtervolgt hij haar meedogenloos en verstoort menig belangrijke bijeenkomst waar Ines zaken doet.
Dochter Ines bezwijkt welhaast onder de stress van haar baan, niettemin brengt haar vader zijn dochter erg vaak in verlegenheid. In de hoge zakelijke kringen waar Ines vertoeft is Winfried een vreemde eend in de bijt. Maar op de een of andere manier weet hij de mensen rondom Ines te intrigeren met zijn wilde verhalen en onvoorspelbare gedrag. Een belangrijk deel van de scherpe humor heeft betrekking op de sociale codes die er in een dergelijke omgeving heersen.
Toni Erdmann is op het eerst gezicht een simpele tragikomedie over een bewogen relatie tussen vader en dochter. Toch is de film wel degelijk van een adembenemende complexiteit. Alleen al het feit dat de film bijna drie uur duurt, impliceert dat de regisseuse de tijd genomen heeft haar verhaal goed uit te werken. De film sleept ove4rigens nergens, de tijd vliegt om.
De thematiek over familieleden die uit elkaar zijn gegroeid, is ongetwijfeld voor velen herkenbaar. Hier is dat op een bitterzoete en meeslepende wijze uitgewerkt. Ondanks de cynische en innemende humor is de tragiek nooit ver weg. Dat Toni Erdmann over meer gaat dan ouder-kindrelatie wordt op terloopse wijze gebracht. We zien in de film tevens Roemenië als het nieuwe Europa waar de armoede vlak om de hoek ligt bij het luxe zakendistrict.
Voorts zijn er de spraakmakende vertolkingen van Peter Simonischek en Sandra Hüller. Beiden hebben alles uit de kast gehaald om hun gebroken personages aangrijpend voor het voetlicht te brengen. Hoogtepunt is de onwaarschijnlijk pijnlijke en hilarische scène aan het eind van de film waarin naaktheid een belangrijke rol speelt. Het is een van de beste komische scènes ooit, een meesterstuk van timing en splijtende ironie.
Ulrik van Tongeren