Politieke thriller van de Amerikaanse regisseur Oliver Stone over de beruchte klokkenluider Edward Snowden, een voormalig medewerker van de CIA die vervolgens als systeembeheerder via het bedrijf Booz Allen Hamilton voor de Amerikaanse afluisterdienst NSA werkzaam was. In juni 2013 overhandigde hij aan enkele journalisten een grote hoeveelheid geheime documenten over spionageactiviteiten door de NSA en het GCHQ.

De film vangt aan op 5 juni 2013 wanneer documentairemaakster Laura Poitras op een hotelkamer in Hong Kong Edward Snowden ontmoet. Daarbij zijn de onderzoeksjournalisten Glenn Greenwald en Ewen MacAskill van The Guardian aanwezig. Samen proberen ze het raadsel van Snowden te ontrafelen. Poitras maakte over deze ontmoeting in 2014 de voortreffelijke documentaire Citizenfour. Stone lijkt zijn speelfilm hieruit gedistilleerd te hebben.

Overdrijving en provocatie kenmerken het beste werk van Oliver Stone. Met het biografische Snowden heeft de regisseur in chronologische opbouw de loopbaan van de klokkenluider uit de doeken gedaan. Braaf en nauwgezet wordt het leven en de carrière van Snowden via flashbacks in kaart gebracht. Getoond wordt hoe hij werkend voor de spionagenetwerken van CIA en NSA (National Security Agency) langzaamaan zijn patriottisme kwijtraakt.

De meer dan ongure spionagepraktijken van de VS komen aan bod, zonder dat dit in vlammend betoog uitmondt. Snowden mist de urgentie en woede waar Stone in het verleden wél toe in staat was. Splijtende paranoia is altijd goud geweest voor de politieke films van de regisseur, een aspect dat nu slechts beperkt blijft tot enkele fragmenten.

Met name het moment waarop Snowden op het kantoor van de NSA belangrijke bestanden van de computer steelt, doet paranoïde aan. Want tegelijkertijd ziet Snowden dat in een ruimte verderop een heftige discussie gaande is tussen collega’s en hoge militairen. Hij denkt natuurlijk dat het over hem gaat. Dat blijkt niet zo te zijn, maar de suspense is onverwacht raak getroffen.

En af en toe keren we terug naar de hotelkamer in Hong Kong waar de journalisten nerveus tekeer gaan. Dat zijn eigenlijk overbodige scènes, evenals de vervelende relatieproblemen die Snowden met zijn vriendin heeft. Allemaal ballast, terwijl de belangrijke vraag wat de man drijft tot het openbaar maken van geheime documenten over de spionagepraktijken niet werkelijk beantwoord wordt. De persoon Edward Snowden blijft ook in deze film een mysterie.

Zoals hij vertolkt wordt door Joseph Gordon-Levitt betreft het een saaie en ondoorgrondelijke man. Overigens mag Nicolas Cage een paar keer opdraven als de mentor van Snowden, waarmee de film meteen grommend tot leven komt. De slaafse waarheidsgetrouwheid van Stone zit de spanning en provocatie hinderlijk in de weg. Een provocerend meesterwerk zoals JFK (1991) zal de inmiddels 70-jarige regisseur wel nooit meer maken.

Ulrik van Tongeren

Snowden (2016, Independent Films), nu in de bioscopen.